Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
αποστολιτζ̆ές (αποστολιτζές) ελιές,οι

Είδος ελαιόδεντρων μεταξύ ήμερης και άγριας ελιάς.

Ονομασία - Προέλευση
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Ονομασία - Προέλευση

Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου

Ελληνική ονομασία - Περιγραφή

Πρόκειται για είδος ελαιόδεντρων μεταξύ ήμερης και άγριας ελιάς. Ο καρπός τους είναι πικρός αλλά εδώδιμος (Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 2, λήμμα αποστολιτζ΄ιές ελιές, 254).

Γλωσσικές Παρατηρήσεις

Σύμφωνα με τον Γεώργιο Λουκά στο Γλωσσάριό του, αποστολική είναι το ελαιόδεντρο, ο καλής ποιότητας καρπός της ελιάς, από την οποία εξάγεται το πολύ καλό λάδι. Αντίθετα, η δρούππα είναι η ελιά από την οποία εξάγεται λιγοστό λάδι. Η λέξη ίσως προέρχεται από την αποστολή δώρων (ως εκλεκτών) από τους Κύπριους από το είδος αυτό (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα αποστολική,η, 56).

Κατά τον Ξενοφών Π. Φαρμακίδη, αποστολιτζ̆ή ονομάζεται η ανεμβολίαστη ελιά. Πήρε το όνομά της, όπως φαίνεται, ως ανόθευτη που είναι, όπως η (Ορθόδοξος) Εκκλησία ονομάζεται αποστολική, καθώς τηρεί τη διδασκαλία των Αποστόλων. Πήρε το όνομα αποστολιτζ̆ή λοιπόν, καθώς δεν είναι νοθευμένη με εμβολιασμό (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα αποστολιτζ̆ή,η, 247).

Ο Κωνσταντίνος Γ. Γιαγκουλλής, επίσης, σημειώνει ότι αποστολική ή αλλιώς κουντούρα είναι είδος άγριας, δηλαδή μη εμβολιασμένης και κατ' επέκταση μη νοθευμένης χαρουπιάς/ελιάς στην Κύπρο (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα αποστολικός,ο, 71).

Στην Κύπρο εντοπίζονται σε δύο περιοχές ελιές με αυτό το όνομα: στην Άλωνα της Πιτσιλιάς και στο χωριό Βρέτσια της επαρχίας Πάφου.
Αναφέρονται δύο λαϊκές παραδόσεις σχετικά με την ονομασία τους, προερχόμενες από το χωριό Βρέτσια της Πάφου:
«Η τοπική παράδοση αναφέρει ότι φύτρωσαν από κουκούτσια ελιών που πέταξαν εκεί οι απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας κατά την πρώτη περιοδεία τους στην Κύπρο την άνοιξη του 45 μ.Χ., όταν σταμάτησαν στο μέρος εκείνο για αν ξεκουραστούν και να φάνε καθ’ οδόν προς την Πάφο. Πρόκειται βέβαια για μεταγενέστερη παράδοση, η οποία προσπαθεί να συνδέσει τα δέντρα αυτά με τους δύο αποστόλους. 
Πρέπει όμως να ληφθεί υπόψιν ότι ο όρος αποστόλικος-αποστόλιτζ΄οι σήμαινε στην Κύπρο και τους λινοβάμβακους (κρυπτοχριστιανούς), ίσως κατ’ επίδραση των αιρετικών αποστολικών της δυτικής Ευρώπης. Οι τελευταίοι συγκρούστηκαν με την Καθολική Εκκλησία, γιατί υποστήριζαν κι ακολουθούσαν τη vita apostolica, δηλαδή την αγνή ζωή του αρχέγονου Χριστιανού. 
Η παρουσία ελιών αποστολικών κοντά στο λινοβαμβακικό χωριό Βρέτσια, δυνατόν ν’ αναφέρεται βασικά στον λινοβαμβακικό χαρακτήρα της περιοχής, απ’ όπου επεκτάθηκε, και παρέμεινε, στις ελιές» (Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 2, λήμμα αποστολιτζ΄ιές ελιές, 254).

Μέθοδος Εξασφάλισης

Κυνήγι

Μέθοδος Επεξεργασίας

Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

Εορταστικές Περιστάσεις

Συμβολικές Χρήσεις

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.

Παυλίδης Α. (επιμ.) (1984-1991), Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 1-15, Φιλόκυπρος, Λευκωσία.

Ερευνητής / Καταχωρητής

Κυριακή Παντελή, Αργυρώ Ξενοφώντος

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Περισσότερα

Σχετικό Περιεχόμενο - Σκεύη - εργαλεία

Μαλαθούρι, το (αποθηκευτικό σκεύος για ελιές)

Σχετικό Περιεχόμενο - Συνταγές

ελιές μαύρες,οι
"... τις αλατίζουμε και τις αφήνουμε στη λεκάνη. Τις ανακατεύουμε μέχρι να λιώσει το αλάτι και είναι έτοιμες" (Προφ. μαρτυρία: Παναγιώτα Χαραλάμπους, 50 ετών, Κυπερούντα - Λεμεσός, στις Κουρρή και Λαζάρου 2007, αδημοσίευτα στοιχεία).

ελιές ξιδάτες,οι
"Κλείνουμε το δοχείο και τις αφήνουμε 40 μέρες, αλλά τις ανακατεύουμε καθημερινά. Μετά από 40 ημέρες, αν οι ελιές έχουν πολύ νερό, το αδειάζουμε. Προσθέτουμε το ελαιόλαδο και το ξίδι" (Προφ. μαρτυρία: Ελένη Φιλίππου, 63 ετών, Κυπερούντα - Λεμεσός, στις Κουρρή και Λαζάρου 2007, αδημοσίευτα στοιχεία).

ελιές πράσινες τσακκιστές,οι
"Σπάζουμε τις ελιές. Τις ρίχνουμε σε ένα δοχείο με νερό. Βάζουμε το νερό, το αλάτι, το λεμόνι και φτιάχνουμε ένα μείγμα. Βάζουμε τις ελιές σε μπουκάλες και γεμίζουμε με το μείγμα που ετοιμάσαμε" (Προφ. μαρτυρία: Γεωργία Νεοκλέους, 60 ετών, Κυπερούντα - Λεμεσός, στις Κουρρή και Λαζάρου 2007, αδημοσίευτα στοιχεία).

Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.

Παυλίδης Α. (επιμ.) (1984-1991), Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 1-15, Φιλόκυπρος, Λευκωσία.

Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα

αδρούππα,η
Καρπός της ελιάς.

Ἐλαία (Ελιά)
Η ελιά στην αρχαιότητα

ελιές κουμνιαστές,οι
Οι κουμνιαστές ελιές γίνονταν με ώριμες μαύρες ελιές. Οι Κύπριες έπλεναν με νερό τις ελιές, τις άφηναν σε άλμη για 3-4 ημέρες και τις διατηρούσαν σε δοχείο με αλάτι.

ελιές ξιδάτες,οι
Για τη παρασκευή των ξιδάτων ελιών, οι γυναίκες έσχιζαν με λεπίδα τη σάρκα των ελιών και τις ξεπίκριζαν σε νερό για 6 ημέρες. Στη συνέχεια, τις στράγγιζαν και τις έβαζαν σε δοχείο με άλμη για 20 ημέρες.

ελιές τσακκιστές,οι
Πράσινες ελιές που για την παρασκευή τους τις χτυπούσαν (τις τσάκκιζαν) με πέτρα.

Κυπριακή επιτραπέζια ελιά
Η Κυπριακή επιτραπέζια ελιά παράγεται από την επεξεργασία των καρπών της ντόπιας κυπριακής ποικιλίας που καλλιεργείται σε όλο το νησί.

Σιτάρι, Ελιά και Αμπέλι (μελέτη)
Επισυνάπτεται μελέτη της Ε. Ηγουμενίδου με τίτλο: Μάνα Γη. Γεωργικά έθιμα στην Κύπρο σχετικά με το σιτάρι, την ελιά και το αμπέλι

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Τίτλος
αποστολιτζ̆ές (αποστολιτζές) ελιές,οι

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος αποστολιτζ̆ές (αποστολιτζές) ελιές,οι

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος
αποστολιτζ̆ές (αποστολιτζές) ελιές,οι