Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
μυλόπετρες,οι

Ονομασία - Χρήσεις
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Ονομασία - Χρήσεις

Περιγραφή Σκεύους / Εργαλείου

Πρόκειται για καθεμία από τις δύο μεγάλες και βαριές επάλληλες πέτρες του μύλου, ανάμεσα στις οποίες τοποθετούνται για άλεσμα τα σιτηρά (Μπαμπινιώτης 2005, λήμμα μυλόπετρα,η, 1153).

Οι μυλόπετρες μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα εγκατασταίνονταν από ειδικούς που κατάγονταν από τα ελληνικά νησιά και λέγεται ότι αυτές προέρχονταν συγκεκριμένα από το νησί Μύλο. Αργότερα άρχισαν να εισάγονται μυλόπετρες από τη Γαλλία, οι οποίες είχαν μεγάλα μεταλλικά βραχιόλια στις περιφέρειές τους για να μπορούν να συγκρατούνται και να μην σπάζουν κατά τη μεταφορά και χρήση τους. Οι μυλόπετρες ήταν από συμπαγή σκληρό πέτρωμα και είχαν σχήμα κυλινδρικό. Οι δύο επιφάνειες που τρίβονταν μεταξύ τους κατά το άλεσμα είχαν ακτινωτές εγκοπές (χαρακιές) που ξεκινούσαν σχεδόν από το κέντρο της κάθε μυλόπετρας και κατέληγαν στην περιφέρειά της. Οι εγκοπές υποχρέωναν το σιτάρι ή το κριθάρι που περνούσε ανάμεσα στις δύο μυλόπετρες, κατά την περιστροφή της πάνω μυλόπετρας, να κατατεμαχιστεί και να αλεστεί πλήρως. Ο μυλωνάς μπορούσε μέσω μοχλού να ανασηκώσει την πάνω μυλόπετρα και να υποχρεώνει τον μύλο να χοντροκόβει το σιτάρι που οι πελάτες ήθελαν για το πιλάφι και τον τραχανά [τραχανάς,ο = χυλός από χοντροαλεσμένο σιτάρι βρασμένο μέσα σε γάλα (τυρόπηγμα) ή ξινόγαλα]. 
Με την τριβή των δύο μυλόπετρων οι εγκοπές λειαίνονταν και ο μυλωνάς έπρεπε κάθε δεκαπέντε μέρες περίπου να τις ξαναχαράξει. Για να το πράξει αυτό χρησιμοποιούσε τη μέγγενη, δηλαδή το χειροκίνητο μεταλλικό ανυψωτήρα που στεκόταν μόνιμα δίπλα από τις μυλόπετρες. Πάνω στην περιφέρεια των μυλόπετρων υπήρχαν δύο διαμετρικά αντίθετες οπές, από τις οποίες πιάνονταν δύο γάντζοι οι οποίοι κρέμονταν από δυνατές αλυσίδες. Οι αλυσίδες αυτές κατέληγαν στην αλυσίδα παλάγκου που έπιανε πάνω οδοντωτή τροχαλία, της οποίας η αργή περιστροφή γινόταν με τη βοήθεια άλλων δύο τροχαλιών μικρότερου μεγέθους. Ο μυλωνάς σήκωνε το πάνω λιθάρι και, όπως αυτό ήταν αιωρούμενο, άρχιζε τη χάραξη πάνω στην επιφάνεια του κάτω λιθαριού, χρησιμοποιώντας κοφτερό κωμοδρομίσιμο εργαλείο που έμοιαζε με ξινάρι, αλλά είχε κοντό στελύφιν [στελύφιν,το = το στειλιάρι] και ονομαζόταν μυλοχαράιν. Μόλις τέλειωνε τη χάραξη της κάτω μυλόπετρας κατέβαζε την πάνω μυλόπετρα και την τοποθετούσε ανάσκελα για να μπορεί να τη χαράξει και αυτή. Με το τέλος της χάραξης και της πάνω μυλόπετρας αυτή ξανασηκωνόταν με τη μέγγενη και, αφού ξαναγυριζόταν, κάθετα μεταφερόταν για να μπει ξανά στην αρμόζουσα θέση της. Παλιά τη χάραξη των μυλόπετρων την έκαναν οι ειδικοί από τα ελληνικά νησιά, αλλά αργότερα όταν χρησιμοποιούνταν οι γαλλικές μυλόπετρες, οι οποίες από ότι φαίνεται είχαν μαλακότερο πέτρωμα, τη χάραξη την έκαναν οι ίδιοι οι μυλωνάδες. Το σιτάρι ή κριθάρι που θα περνούσε μετά τη χάραξη από τις μυλόοπετρες για άλεσμα ήταν πάντοτε δικό του μυλωνά και όχι των πελατών, διότι μέχρι να φαγωθούν λίγο οι μυλόπετρες έβγαινε και λίγο χώμα μαζί με το αλεύρι (Ιωνάς 2001, 196).

Κυπριακή Ονομασία

Ελληνική Ονομασία

Ετυμολογία - Γλωσσικές Παρατηρήσεις

Τρόπος Χρήσης Γεωργία / Κτηνοτροφία

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία Χρήσης

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Ιωνάς Ι. (2001), Τα παραδοσιακά επαγγέλματα της Κύπρου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧΧΧVΙΙ, Λευκωσία.

Μπαμπινιώτης Γ. (2005), Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Με σχόλια για τη σωστή χρήση των λέξεων. Ερμηνευτικό, Ορθογραφικό, Ετυμολογικό, Συνωνύμων-Αντιθέτων, Κυρίων Ονομάτων, Επιστημονικών Όρων, Ακρωνυμίων, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα.

Ερευνητής / Καταχωρητής

Τόνια Ιωακείμ, Αργυρώ Ξενοφώντος

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Περισσότερα

Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία

Ιωνάς Ι. (2001), Τα παραδοσιακά επαγγέλματα της Κύπρου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧΧΧVΙΙ, Λευκωσία.

Μπαμπινιώτης Γ. (2005), Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Με σχόλια για τη σωστή χρήση των λέξεων. Ερμηνευτικό, Ορθογραφικό, Ετυμολογικό, Συνωνύμων-Αντιθέτων, Κυρίων Ονομάτων, Επιστημονικών Όρων, Ακρωνυμίων, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα.

Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα

Κριθάρι

σιτάρι,το
Η καλλιέργεια και η χρήση του σιταριού μεταφέρθηκε στη Κύπρο από τη Μέση Ανατολή την εποχή το χαλκού. Η σημαντικότητα του σιταριού φαίνεται από τη φράση που χρησιμοποιούσαν οι Κύπριοι « Όταν γεωρκήση η Μεσαρκά [Μεσαορία,η = η μεγαλύτερη πεδιάδα της Κυπριακής Δημοκρατίας, ανάμεσα στα όρη Τρόοδος και Πενταδάκτυλος], χορταίνουν μανάδες και παιδιά, και όταν γεωρκήση η Πήλα πεθανίσκουν που την πείνα».

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Τίτλος
μυλόπετρες,οι

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος μυλόπετρες,οι

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος
μυλόπετρες,οι