Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
αίγια,η

Η κατσίκα.

Ονομασία - Προέλευση
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Ονομασία - Προέλευση

Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου

Ελληνική ονομασία - Περιγραφή

αίγα, κατσίκα

Αίγια ονομάζεται η οικόσιτη κατσίκα. Η ελευθέρας βοσκής ονομάζεται τσούρα (Ξιούττας 1978, 5). 
Αίγια είναι η ενήλικη κατσίκα που έχει γεννήσει, ενώ άτροφη λέγεται το στείρο ενήλικο ζώο (Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 3, λήμμα άτροφη,η, 57).

Γλωσσικές Παρατηρήσεις

ΕΤΥΜ. < αρχ. αἴξ (Κυπρή 1989, λήμμα αἶγια,η, 63)

Ο Ιωάννης Ερωτόκριτος στο Γλωσσάριό του αναφέρει τα εξής για την αίγιαν: το αρσενικό λέγεται «τράουλλος» [τράγος], το μικρό της αίγας λέγεται «ρίφιν» [ερίφιο]. Τα ερίφια, και αρσενικά και θηλυκά, εφόσον θηλάζουν, λέγονται «ρίφκια». Όταν απογαλακτιστούν, τα μεν αρσενικά λεγονται «κοκκορίφκια», τα δε θηλυκά «ποβύζ̆ια» μέχρι ενός έτους. Όταν ξεπεράσουν την ηλικία του ενός έτους, το αρσενικό λέγεται «χρονιός». Όταν αρχίσει το τρίτο έτος, το μεν άρρεν λέγεται «δκέτης» [διετής], το δε θηλυκό «δκετινόν» [διετές]. Τα χρώματα και σημάδια των αιγών είναι τόσο πολλά και διάφορα, όσο και περίεργα. Η κατσίκα με πολύ μικρά αυτιά λέγεται «μίταινα» [μίτυλος, μιτύλη] και ο τράγος «μίτας», η έχουσα χρώμα μαύρο με μεγάλες λευκές κηλίδες ή λευκό χρώμα με μεγάλες μαύρες κηλίδες λέγεται «παρτάλα» και ο τράγος «πάρταλος» [παρδαλός], η έχουσα μαύρο χρώμα και μικρές μαύρες κηλίδες «λιτσέ» και ο τράγος «λιτσ̆ιάς», η έχουσα οποιονδήποτε άλλο χρώμα παρά μαύρο και λευκό με οποιεσδήποτε άλλες μικρές κηλίδες λέγεται «φυτίλλα», η έχουσα χρώμα όμοιο με του γέρακα λέγεται «γερατζ̆έ» και ο τράγος «γερατζ̆ιάς», η έχουσα χρώμα καστανό «καστανέ», η έχουσα χρώμα καστανό ανοικτό στο μισό της σώμα και στο υπόλοιπο μαύρο λέγεται «βλαντζ̆έ», διότι το χρώμα αυτό μοιάζει με το χρώμα του βλαντζ̆ιού [ήπαρ], η έχουσα χρώμα ψαρό λέγεται «σι(δ)ερέ», διότι το συγκεκριμένο χρώμα μοιάζει με αυτό του σιδήρου, η έχουσα χρώμα όχι τελείως λευκό, αλλά μεταξύ λευκού και ελαφρώς κιτρίνου με γραμμή μαύρη κατά μήκος της ράχης, λέγεται «καμασέ», η έχουσα χρώμα όμοιο με του αγρινού λέγεται «αγρινέ» και ο τράγος «αγρινιάς», η στερημένη κεράτων λέγεται «καυκάρα», η έχουσα κέρατα που στρέφονται προς τα πάνω «τρούλλα», η έχουσα κέρατα στραμμένα προς το πλάι «καρίκλα», η έχουσα χρώμα γκρίζο σκούρο «σαμούρα», η έχουσα πολύ μικρές κηλίδες, σαν κόκκους φακής ή φάβας, ιδίως μαύρες στα αυτιά «ψαρέ», η έχουσα μεταξύ των σκελών και κάτω από την κοιλιά χρώμα μαύρο, άσπρο ή κόκκινο, αντιστοίχως «μαυροσ̆ιλίονη», «κοτσ̆ινοσ̆ιλίονη», «ασπροσ̆ιλίονη», η έχουσα χρώμα πυρρόν [κόκκινο] «πυρέ» κ.λπ. 
Από τους συνδυασμούς των παραπάνω χρωμάτων και σημαδιών προέρχονται άλλα αναρίθμητα ονόματα για τις αίγες, οι οποίες έχουν δύο ή περισσότερα από τα αναφερόμενα χρώματα και σημάδια, π.χ. «λιτσοκαυκάρα», «σ̆ιλιονοπαρτάλα», «καμασοτρούλλα», «βλαγκοφυτίλλα», «κοτσ̆ινομίταινα», «σιερομίταινα», «πυρομίταινα», «καμασολίτσα», «μαυρόψαρη», «αγρινοκάμαση» κ.λπ. Σημειωτέον ότι τα ονόματα αυτά χρησιμοποιούνται στην επαρχία Λεμεσού και ιδίως στην κοινότητα της Αυδήμου. Οι άλλες επαρχίες έχουν σχεδόν κάθε μια τα δικά της ονόματα. Κάποτε και οι ίδιοι οι βοσκοί περιέρχονται σε σύγχιση, μη μπορώντας να συνεννοηθούν μεταξύ τους σχετικώς προς τα χρώματα και τα σημάδια των αιγών (Κυπρή 1989, λήμμα αἶγια,η, 63-64).

Μέθοδος Εξασφάλισης

Κτηνοτροφία

Μέθοδος Επεξεργασίας

Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

Το κρέας της αίγιας είναι ιδιαίτερα νόστιμο, εκτός από της «άτροφης» (στείρας) (Ξίουττας 1978, 9).

Εορταστικές Περιστάσεις

Συμβολικές Χρήσεις

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Η κοπριά της αίγιας είναι πολύ πλούσια σε θρεπτικά συστατικά για καλλιέργεια (Ξιούττας 1978, 15).

Βιβλιογραφία

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1989), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Γ΄, Γλωσσάριον Ιωάννου Ερωτοκρίτου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XIV, Λευκωσία.

Ξιούτας Π. (1978), Κυπριακή λαογραφία των ζώων, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XXXVIII, Λευκωσία.

Παυλίδης Α. (επιμ.) (1985), Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 3, Φιλόκυπρος, Λευκωσία.

Ερευνητής / Καταχωρητής

Κυριακή Παντελή, Αργυρώ Ξενοφώντος

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Περισσότερα

Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1989), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Γ΄, Γλωσσάριον Ιωάννου Ερωτοκρίτου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XIV, Λευκωσία.

Ξιούτας Π. (1978), Κυπριακή λαογραφία των ζώων, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XXXVIII, Λευκωσία.

Παυλίδης Α. (επιμ.) (1984-1991), Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 1-15, Φιλόκυπρος, Λευκωσία.

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Τίτλος
αίγια,η

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος αίγια,η

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος
αίγια,η