Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
ατρασ̆ία (ατρασία) - ατρατζ̆ί(δ)α (ατρατζί(δ)α),η

Το φυτό αυτό ανήκει στην κατηγορία των πικρών χόρτων. Τρώγεται πριν από την άνθισή του και μαγειρεύεται ολόκληρο, βραστό και με διάφορα όσπρια.

«Ατρασ̆ία ή τρισατζ̆ία» <br/> Πηγή: Καντζηλάρης 2007, 270

Ονομασία - Προέλευση
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Ονομασία - Προέλευση

Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου

Ελληνική ονομασία - Περιγραφή

Είναι μονοετής ή διετής, πολύκλαδος θάμνος 20-50 εκ. Βλαστοί τεφροκαστανοί, ραβδωτοί και ελαφρά τριχωτοί, όρθιοι ή απλωμένοι ψηλά και πλάγια, δίνοντας στο φυτό περίπου σφαιρική όψη. Φύλλα βάσης σε ροζέτα, σύνθετα, πτερωτά ή δις πτερωτά. Ανώτερα φύλλα κατ' εναλλαγή, απλά, άμισχα, αντιλογχοειδή, πριονωτά, με άκανθα στην κορυφή κάθε προεξοχής του χείλους, τριχωτά και στις δυο επιφάνειες. Άνθη σε μονήρη ωοειδή ή σχεδόν σφαιρικά κεφάλια, τα οποία περιβάλλονται από πράσινα φυλλάρια (βράκτεια), με υμενώδες περιθώριο και που φέρουν σκληρές και ευθύγραμμες υπόλευκες άκανθες με τριγωνική βάση, επί της οποίας ορθώνονται 2-3 μικρότερες άκανθες. Ανθίδια κίτρινα, τα εξωτερικά (επιχείλια) άγονα. Ανθίζει Απρίλιο - Ιούλιο. Καρπός αχαίνιο (ξερός, αδιάρρηκτος, μονόσπερμος καρπός που συμφύεται πλήρως με το σπέρμα). Πατρίδα του οι Νοτιοανατολικές Μεσογειακές χώρες. Κοινό φυτό που απαντάται σε άγονες ή βραχώδεις περιοχές, σε καλλιεργημένα χωράφια ή πλάγια δρόμων, με υψόμετρο από την επιφάνεια της θάλασσας μέχρι 650 μ. (Savvas Tryfonos, "Centaurea hyalolepis").

Σύμφωνα με τον Ξενοφών Π. Φαρμακίδη, πρόκειται για το ασπράγκαθο (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα αδρατζ̆ί(δ)α,η, 39). Ο Γεώργιος Λουκάς σημειώνει στο Γλωσσάριό του πως είναι άγριο χόρτο (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα αδρατζ̆ίδες,οι, 118), ενώ ο Ιωάννης Ερωτόκριτος επισημαίνει πως είναι είδος πικρού και ακανθώδους φυτού του γένους της αγκινάρας, που φυτρώνει στους αγρούς (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα αδρακίδα και αγρακίδα,η, 14).

Γλωσσικές Παρατηρήσεις

ΕΤΥΜ. ατρατζ̆ίδα < μτγν. ατρακίς (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα αδρατζ̆ί(δ)α,η, 39)

Επιστημονική ονομασία: Centaurea hyalolepis Boiss (κενταύρεια η υαλολεπίς) (http://savvastryfonosplants.com/centaurea-hyalolepis/)

Ο Γεώργιος Λουκάς στο Γλωσσάριό του χρησιμοποιεί την παραλλαγή αδρακίδα και αγρακίδα (κι = ci ιτλ.) (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα αδρακίδα και αγρακίδα,η, 14).

Ο Ξενοφών Π. Φαρμακίδης σημειώνει στο Γλωσσάριό του ότι την παραλλαγή ατραχούδα τη χρησιμοποιούσαν στις Αρόδες της επαρχίας Πάφου (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα ατραχού(δ)α,η, 525).

Μέθοδος Εξασφάλισης

Συλλογή

Μέθοδος Επεξεργασίας

Τρώγεται πριν από την άνθισή του, βραστό και μέσα σε διάφορα όσπρια. Μαζεύεται από τον Γενάρη μέχρι τον Μάρτη (Καντζηλάρης 2007, 263).

Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

Μαγειρεύεται ολόκληρο το φυτό και ανήκει στην κατηγορία των πικρών χόρτων. Περιέχει φλαβονοειδή γλυκοσίδια, αιθέριο λάδι, οργανικά οξέα, ανόργανα άλατα, πικρές ουσίες, κενταυρίνη, τανίνη, βλέννα και χλωροφύλλη. Είναι ορεκτικό (Καντζηλάρης 2007, 263).

Εορταστικές Περιστάσεις

Συμβολικές Χρήσεις

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Είναι τονωτικό και συστήνεται για εξασθενημένους οργανισμούς, νευρασθένειες και αλλεργικές καταστάσεις. Είναι εμμηναγωγό και συστήνεται όταν υπάρχει καθυστέρηση της περιόδου. Επίσης, είναι χωνευτικό, μαλακτικό και καταπολεμεί την δυσκοιλιότητα. Βοηθά επίσης στη θεραπεία της αρτηριοσκλήρωσης (Καντζηλάρης 2007, 263).

Οι βλαστοί τα φύλλα και τα άνθη επειδή περιέχουν τοξικές ουσίες κι όταν φαγωθούν από αιγοπρόβατα και άλογα προκαλούν διάρροια ή και θάνατο. Με το μαγείρεμα οι τοξίνες καταστρέφονται (Savvas Tryfonos, "Centaurea hyalolepis").

Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.

Καντζηλάρης Γ. (2007), Το Καϊμακλί μέσα από το πέρασμα του χρόνου, Έκδοση Νέας Συνεργατικής Πιστωτικής Εταιρείας Καϊμακλίου, Λευκωσία.


Διαδικτυακή πηγή:
 
Savvas Tryfonos, "Centaurea hyalolepis", http://savvastryfonosplants.com/centaurea-hyalolepis/.


Πηγή φωτογραφίας:

«Ατρασ̆ία ή τρισατζ̆ία» (Καντζηλάρης 2007, 270)

Ερευνητής / Καταχωρητής

Ελένη Χρίστου / Πετρούλα Χατζηττοφή, Αργυρώ Ξενοφώντος

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Περισσότερα

Σχετικό Περιεχόμενο - Σιτηρέσιο

Λαχανικά και άγρια χόρτα στη διατροφή των Κυπρίων, αναφορά του 1894
Στο περιηγητικό κείμενο της Ρίχτερ γίνεται αναφορά για το πώς μαγειρεύονται και τρώγονται τα διάφορα λαχανικά και άγρια χόρτα...

Σχετικό Περιεχόμενο - Συνταγές

σ̆σ̆επαστές (σσεπαστές) με αρκοσπάναχα και άλλα χόρτα,οι
Οι σσεπαστές με γέμιση από χόρτα ονομάζονταν χορτόπιττες ή χορτερές. Περιείχαν αυτοφυή χόρτα όπως άγρια σπανάκια, άγρια λάχανα (σέσκουλα), λαψάνες, ξινιατούς και άλλα είδη χόρτων που μαζεύονταν από τους αγρούς.

Χορτόπιττες
Η συνταγή δεν διαφέρει πολύ από αυτή για ελιόπιτες. Τα υλικά αναμειγνύονται κατευθείαν στη ζύμη.

Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία

Savvas Tryfonos, "Centaurea hyalolepis", http://savvastryfonosplants.com/centaurea-hyalolepis/.

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.

Εθνοβοτανολογική μελέτη, άγρια χόρτα

Καντζηλάρης Γ. (2007), Το Καϊμακλί μέσα από το πέρασμα του χρόνου, Έκδοση Νέας Συνεργατικής Πιστωτικής Εταιρείας Καϊμακλίου, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.

Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα

αγρέλ(λ)ιν,το
Το άγριο σπαράγγι.

αρκοκολόκασον,το
Το φυτό Άρον του Διοσκουρίδη (Arum dioscoridis), του οποίου η ρίζα είναι εδώδιμη. Σε εποχές μεγάλης σιτοδείας χρησιμοποιήθηκε ως υποκατάστατο του κοκολασιού.

αρκολάχανον,το
Άγριο χόρτο, του οποίου τα φύλλα και οι βλαστοί μαγειρεύονται μαζί με διάφορα όσπρια ή βραστά. Συλλέγεται από τον Γενάρη ως τον Απρίλη.

αρκόπρασον,το
Το αγριόπρασο μαγειρεύεται μαζί με τον βολβό του. Το χρησιμοποιούν ως τηγάνιση σε διάφορα είδη μαγειρέματος, τρώγεται βραστό με λαδολέμονο ή το προσθέτουν σε όσπρια. Τρώγεται επίσης φρέσκο μαζί με ελιές ή διάφορα τυριά.

αρκοσελλενού(δ)ιν,το
Άγριο, εδώδιμο σέλινο, μικρού μεγέθους. Καταναλώνονται τα φύλλα και οι τρυφεροί βλαστοί του, βραστά, τηγανιτά ή σε σούπες και σάλτσες.

αρκοσταφί(δ)α,η
Είδος άγριου χόρτου, που περιλαμβάνεται στα φαρμακευτικά φυτά της Κύπρου. Ανθίζει από τον Ιούλη μέχρι τον Οκτώβρη σε ξηρές βουνοπλαγιές, παρά τους δρόμους στον Αγρό, Γερατζιές, Πεδουλά και Λεύκαρα.

αρκοτζ̆ινάρα (αρκοτζινάρα),η
Η αγριαγκινάρα τρώγεται φρέσκα και μαγειρεμένη. Οι μίσχοι συνοδεύουν βραστά όσπρια, κυρίως φασόλια και λουβιά. Οι αγκινάρες τους γίνονται βραστές, τηγανίζονται με αβγά ή με κρέας και πατάτες στην κατσαρόλα και είναι πολύ εύγευστες.

Γαουράγκαθθον
Αγκαθωτό φυτό, τα άνθη του οποίου μοιάζουν με κεφάλια αγκινάρας.

Γαουρόκαυλος
Φυτό που τρώγεται ωμό ή μαγειρεύεται με διάφορα όσπρια. Μαζεύεται από το Γενάρη μέχρι τον Απρίλη.

Καλαγκαθόχορτο ή αγκιναρούδα
άγριο χόρτο

Λαχανικά και χόρτα κατά τη Βυζαντινή περίοδο

Λαχανικά και χόρτα κατά τον 18ον αι.
Περί λαχάνων και χόρτων (Κυπριανού Αρχιμ., 1788)

Λαψάνα, η
Sinapis alba

Μπάγκαλοι, οι (Πάγκαλλοι)
Χορταρικό που χρησιμοποιούσαν σαν ορεκτικό

Πριτζιόλος, ο
Χορταρικό με μικρά φυλλαράκια που φυτρώνει στα περβόλια και τους ποταμούς

Χορταρικά κάμπου
Χόρτα του κάμπου ή του βουνού Αναφορά στα ακόλουθα: «χωστές», ραδίκια, «βουλιά», «γαλατούνες» «τρισατσίες», «πίγκαλλους» ή «πάγκαλλους», «τσακρίθκια» (στρουθκιά), «καυκαρούες» (άγριες αγκινάρες), βλαστάρια της ήμερης αγκινάρας

Χωστές

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Τίτλος
ατρασ̆ία (ατρασία) - ατρατζ̆ί(δ)α (ατρατζί(δ)α),η

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος ατρασ̆ία (ατρασία) - ατρατζ̆ί(δ)α (ατρατζί(δ)α),η

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος
ατρασ̆ία (ατρασία) - ατρατζ̆ί(δ)α (ατρατζί(δ)α),η