Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
Πασχαλινά έθιμα (μελέτη Ε. Ηγουμενίδου)

Περιγραφή Σιτηρεσίου - Γευμάτων
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Περιγραφή Σιτηρεσίου - Γευμάτων

Περιγραφή Σιτηρεσίου

Απόσπασμα από τη μελέτη της Ε. Ηγουμενίδου( βλ. Βιβλιογραφία στην επισυναπτόμενη μελέτη): Ετοιμάζονταν τα παραδοσιακά πασχαλινά εδέσματα, κυρίως ζυμώματα, τα περισσότερα από τα οποία γίνονται μέχρι σήμερα. Τη Μ. Πέμπτη ζύμωναν ψωμιά και κουλούρια με σησάμι, τα «σησαμωτά», ενώ σε ορισμένες περιοχές, κυρίως στην Πάφο, έφτιαχναν κουλούρια ζυμωμένα με ζάχαρη και γάλα, τα «γαλένα». Με το πρώτο ζυμάρι έφτιαχναν το πιο χαρακτηριστικό κουλούρι της πασχαλιάς, το «σταυροκούλουρο», κυκλικού σχήματος με σταυρό στη μέση. Τις 4 άκρες του σταυρού που εξείχαν στην περιφέρεια του κουλουριού, τις έκοβαν και τις άνοιγαν για να σχηματίσουν τα δάκτυλα του Χριστού. Το έκαναν παξιμάδι με το ψήσιμο και το κρεμούσαν στον τοίχο από την Ανάσταση μέχρι την Ανάληψη. Πίστευαν ότι έπρεπε να το φάνε τον Μάη για να μην τους δαγκώσει το γαϊδούρι (Michalopoulou – Charalambous 1998, 491). Εκτός από τα «σταυροκούλουρα» ή «κουλούρια του Μάη», σε σουσαμένια κουλούρια του Πάσχα δίνονταν σχήματα σχετικά με τα πάθη του Χριστού.
Στα παρασκευάσματα του Πάσχα συγκαταλέγονται και οι «αυκωτές» κουλούρια με σουσάμι σε διάφορα σχήματα, συνήθως καλαθιού που περιείχε κόκκινο αυγό. Το κατ΄ εξοχήν, όμως, πασχαλινό κυπριακό έδεσμα είναι οι «φλαούνες» που φτιάχνονται το Μ. Σάββατο μέχρι σήμερα. Η λέξη θεωρείται ότι προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό παλάθη – flado > flaon > φλαούνα (η παλάθη ήταν παρασκεύασμα με ξηρά φρούτα, fruit cake: Hadjioannou 1979, 56-65). Από την παραμονή ετοιμάζεται η γέμιση, ο «φουκός», από τριμμένο ειδικό τυρί που γίνεται αυτή την εποχή του χρόνου, προζύμι, πολλά αυγά, σταφίδες και διάφορα μυρωδικά, όπως μέχλεπι, μαστίχα, δυόσμο, κανέλα. Για κάθε «φλαούνα», ορισμένη ποσότητα γέμισης τοποθετείται σε φύλλο ζύμης, ανοιγμένο σε μικρή πίτα, που διπλώνεται στα πλευρά σε τετράγωνο, τρίγωνο ή στρογγυλό σχήμα. Οι «φλαούνες» αλείφονται με αυγό και σουσάμι και ψήνονται στο φούρνο. Τρώγονται μετά την Ανάσταση το Μεγάλο Σάββατο. Σε χωριά της Πάφου, μαζί με τις «φλαούνες» και από την ίδια ζύμη γίνονται και οι «πασκιές», που πήραν το όνομά τους από το Πάσχα. Η γέμισή τους αποτελείται από μικρά κομμάτια τηγανισμένου κρέατος, αρνιού ή εριφιού, με κανέλα, πιπέρι και κρεμμύδια, ανακατεμένου με «φουκό» (γέμιση) των «φλαούνων» (Lambrou 1981, 140; Για όλα τα ζυμώματα του Πάσχα βλ. Kypri et Protopapa 2003, 123-139). 

Τη Μ. Πέμπτη η εκκλησία ντύνεται στα μαύρα, και το βράδυ γίνεται αναπαράσταση της Σταύρωσης. Ο ιερέας συνοδευόμενος από τους ψάλτες περιφέρει τον Εσταυρωμένο και τον τοποθετεί στο κέντρο του ναού. Οι εκκλησιαζόμενοι έβαζαν κάτω από το αναλόγιο φιάλες με νερό για να αγιαστεί την ώρα που ο παπάς διάβαζε τα 12 ευαγγέλια. Το νερό αυτό χρησίμευε για αγιασμό και για το προζύμι των πασχαλινών άρτων. Το προζύμι αυτό το χρησιμοποιούσαν για ζύμωμα όλο το χρόνο, και αν χρειαζόταν να δανειστεί από αυτό άλλη οικογένεια, δεν έπρεπε να το δει ούτε ξένος ούτε ο ήλιος.
Τη Μ. Παρασκευή εις ανάμνησιν του όξους που έδωσαν στον Χριστό όταν είπε «διψώ» πάνω στον σταυρό, συνηθίζουν να μαγειρεύουν φακές με ξύδι (Papacharalambous 1965, 184; Roussounides 1997, 318; Michalopoulou – Charalambous 1998, 491).
Την Κυριακή του Πάσχα έτρωγαν κρέας, ψητό αρνί, το οποίο θεωρούνταν απαραίτητο στο πασχαλινό τραπέζι. Ηταν έδεσμα σπάνιο τον υπόλοιπο χρόνο, προορισμένο μόνο για εξαιρετικές περιπτώσεις και μεγάλες γιορτές. Ο αμνός (αρνί) είναι χριστιανικό σύμβολο. Ο ίδιος ο Χριστός ονομάζεται «ο Αμνός του Θεού».

Διαφοροποίηση ανάλογα με το δημογραφικό προφίλ

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Επισυνάπτεται μελέτη της Ε. Ηγουμενίδου. Αναφέρεται  στη Νηστεία, στα έθιμα της Μεγάλης Βδομάδας, στην Κυριακή του Πάσχα κ.α.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Euphrosyne Rizopoulou-Egoumenidou, “Les rites de la Semaine Pascale en Chypre”, under publication in “Les rites de la Semaine Pascale: Mort et Resurrection”, Proceedings of the XXII Atelier EURETHNO, Calabre, Lamezia Terme 6-8 Septembre 2008, 10 pages.
Για τις λοιπές βιβλιογραφικές αναφορές δες την επισυναπτόμενη μελέτη.

Ερευνητής / Καταχωρητής

Ελένη Χρίστου

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Βρέθηκε μία εγγραφή.1

Τίτλος
Μελέτης της Ευφροσύνης Ριζοπούλου Ηγουμενίδου, “Les rites de la Semaine Pascale en Chypre”, under publication in “Les rites de la Semaine Pascale: Mort et Resurrection”, Proceedings of the XXII Atelier EURETHNO, Calabre, Lamezia Terme 6-8 Septembre 2008, 10 pages.

Περισσότερα

Σχετικό Περιεχόμενο - Σιτηρέσιο

Πασχαλινό τραπέζι της Αγάπης
Πρόκειται για επιβίωση του πανάρχαιου χριστιανικού εθίμου των συμποσίων-αγαπών σε χωριά της κυπριακής υπαίθρου

Σχετικό Περιεχόμενο - Συνταγές

Μαγειρίτσα
Η μαγειρίτσα είναι παραδοσιακή σούπα που παρασκευάζεται το Πάσχα σε πολλά μέρη της Ελλάδας. Τα τελευταία χρόνια συνηθίζεται πολύ και στην Κύπρο.

Πασχαλινά αυγά βαμμένα με κρεμμυδόφυλλα
Τα φύλλα από ξερά κρεμμύδια δίνουν στα αυγά ένα ζεστό, κιτρινωπό προς μελί χρώμα.

Πασχαλινά αυγά βαμμένα με μαργαρίτες
Οι μαργαρίτες, γνωστές στην Κύπρο και ως σιμιλλούθκια, μεταφέρουν με το βράσιμο το ζωηρό κίτρινο χρώμα τους στα αυγά. "Βάζουμε μπόλικες κίτρινες μαργαρίτες σε μία κατσαρόλα. Τοποθετούμε πάνω τους αυγά και ξανά μαργαρίτες." (Κούλλα Καραμανή, Κόρνος)

Πασχαλινά αυγά βαμμένα με φυτά και βότανα
Για κόκκινα αυγά χρησιμοποιούμε ριζάρι, χυμό από παντζάρια και παπαρούνες. Το ριζάρι προέρχεται από ρίζες φυτού που ευδοκιμεί σε ορισμένες αγροτικές περιοχές. Πριν το χρησιμοποιήσουμε, το κοπανίζουμε για να απελευθερώσει όλο του το χρώμα.

Πασχαλινό πουργούρι με κατσίκι
"Βάζουμε τα κομμάτια του κρέατος σε σμίλες, τα τοποθετούμε πάνω στο πήλινο δοχείο, ούτως ώστε το πουργούρι να πάρει γεύση από το κρέας, και τα σκεπάζουμε με αλουμινόχαρτο." (Θεογνωσία Ανδρέου και Βασιλική Μιχαήλ, Κόρνος)

Τσουρέκια
Παλιότερα τα τσουρέκια προσφέρονταν κατά τις επισκέψεις σε λεχώνες ή για το κάλεσμα σε γάμους και βαφτίσια. Σήμερα, η παρασκευή και η κατανάλωση τσουρεκιών συνηθίζεται κυρίως τις γιορτινές μέρες του Πάσχα.

Φλαούνες
Η φλαούνα είναι το χαρακτηριστικότερο πασχαλινό έδεσμα που παρασκευάζεται και καταναλώνεται σχεδόν σε όλα τα νοικοκυριά της Κύπρου. Η γέμισή της, ο φωκός όπως λέγεται, ετοιμάζεται 4-5 ώρες νωρίτερα ή από το προηγούμενο βράδυ. Ζυμώνεται με παραδοσιακό προζύμι, αυγά και τυρί, ενώ προαιρετικά προστίθενται σταφιδάκια.

Φλαούνες αυκωτές
"... ανοίγουμε το φύλλο, βάζουμε την γέμιση και ένα αυγό στη μέση και κλείνουμε το φύλλο μας δημιουργώντας πιέτες τριγύρω. Τους δίνουμε ένα στρογγυλό σχήμα." (Θεογνωσία Ανδρέου, Κόρνος)

Φλαούνες με αναρή
Εκτός από το παραδοσιακό τυρί, για την παρασκευή φλαούνων μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και αναρή. Έτσι, με τον τρόπο αυτό οι φλαούνες γίνονται πολύ αφράτες, ενώ περιέχουν λιγότερα λίπη και χοληστερόλη.

Φλαούνες τσιαντούες ή παλασκούες
"Συνήθιζαν να τις παίρνουν τα μικρά κορίτσια μαζί τους το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου στην εκκλησία και μετά το "Δεύτε λάβετε φως", έκοβαν και έτρωγαν. Η λειτουργία συνεχιζόταν ακόμη 1-2 ώρες." (Έλενα Χρίστου Μάκη, Ασγάτα, Λεμεσός)

Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία

Rizopoulou-Egoumenidou E. (2008), "Les rites de la Semaine Pascale en Chypre", under publication in "Les rites de la Semaine Pascale: Mort et Resurrection", Proceedings of the XXII Atelier EURETHNO, Calabre, Lamezia Terme 6-8 Septembre 2008.

Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα

βορτακούδιν,το
Είδος σησαμωτού κουλουριού των Χριστουγέννων, σε σχήμα μικρού βατράχου.

Γαλένα
Πασχαλινά κουλούρια. Τα γαλένα φτιάχνονταν σε ορισμένες περιοχές, κυρίως στην Πάφο, και ήταν ζυμωμένα με ζάχαρη και γάλα.

πασκιά,η
Είδος πασχαλινής πίτας.

Σταυροκούλλουρο
'Σταυροκούλλουρον που τρώσιν οι αντζέλοι που τρώσιν τζαι οι άρωστοι τζαι βρέθουνται γιαμένοι'

φλαούνα - βλαούνα,η
Πασχαλινή πίτα.

Φουκός, ο (γέμιση)

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Τίτλος
Πασχαλινά έθιμα (μελέτη Ε. Ηγουμενίδου)

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος Πασχαλινά έθιμα (μελέτη Ε. Ηγουμενίδου)

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος
Πασχαλινά έθιμα (μελέτη Ε. Ηγουμενίδου)