Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
Συλλογή χαρουπιών κατά τον 19ον-20ον αιώνα

" Με τα δκυο σου σσιέρκα
κορούα μου, να
νεταρουμεν,
να μεν μας προλάβουν οι
πογκουρτζίες... "

Σοφοκλέους (2004, σελ 128)

Δένδρο χαρουπιάς <br/>
Πηγή: http://sikam.files.wordpress.com/2008/10/xaroupia1.jpg

Ονομασία - Προέλευση
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Ονομασία - Προέλευση

Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου

Ελληνική ονομασία - Περιγραφή

Συλλογή χαρουπιών κατά τον 19ον-20ον αιώνα

Για αιώνες ολάκερους, τα τεράτσια (χαρούπια) θεωρούνταν ως μαύρος χρυσός της. Κύπρου, αφού η τερατσσιά (χαρουπιά) μαζί με την ελιά και τα δημητριακά, ήταν από τα πιο βασικά γεωργικά προϊόντα του νησιού μας.
Βέβαια, ο τίτλος του «μαύρου χρυσού» δόθηκε στα χαρούπια και για έναν επιπλέον λόγο.Το εισόδημα που προερχόταν από αυτά, ήταν για τους μικροϊδιοκτήτες το κάτι τι παραπάνω- επιπλέον- αφού μ' αυτό συμπλήρωναν τις ανάγκες τους, καλύπτοντας πολλές τρύπες του ετήσιου οικογενειακού προϋπολογισμού, ενώ για τους κτηματίες, μεγαλοϊδιοκτήτες, και εμπόρους, τα χαρούπια ήταν μια πραγματική «φλέβα χρυσού» με μεγάλα ετήσια εισοδήματα.
Η τερατσιά είναι δένδρο ξηρικό, δε χρειάζεται δηλαδή πολύ νερό και ιδιαίτερη φροντίδα για να αναπτυχθεί και να αποδώσει καρπούς, με φροντισμένη καλλιέργεια, όμως μπορεί να φτάσει έως και 20 μέτρα ύψος και να αποδώσει πάνω από ένα καντάρι (180 οκάδες ή 230 κιλά) καρπό.
Στα χρόνια της αγγλοκρατίας και μετέπειτα, η έναρξη της συλλογής χαρουπιών οριζόταν με κυβερνητικό διάταγμα στο οποίο καθοριζότανμε απόλυτη ακρίβεια, η ημερομηνία που ήταν συνήθως τα τέλη Αυγούστου.
Οι μικροϊδιοκτήτες αλλά και οι κτηματίες, ετοίμαζαν από νωρίς τα απαραίτητα σύνεργα, έτσι ώστε με το έναυσμα για συγκομιδή, να είναι από κάθε άποψη έτοιμοι.

Η συλλογή των χαρουπιών- όπως και όλες οι άλλες γεωργικές ασχολίες την παλιά εποχή άρχιζε με το χάραμα και ολοκληρωνόταν με τη δύση του ήλιου.
Οι χαλlστές - οι ρίχτες, αυτοί που έριχναν το καρπό από τα δένδρα- χάλιζαν (σε κάποιες περιοχές της Κύπρου έλεγαν «βάκλιζαν») με μακριά κοντάρια τα τεράτσια και τα έριχναν στη γη, όπου και τα μάζευαν οι χαρουποσυλλέκτες, συνήθως γυναίκες και μικρά παιδιά. Τα τοποθετούσαν στις ποδιές τους ή σε καλάθια και στη συνέχεια τα έβαζαν σε μεγάλα σακιά που χωρούσαν 100 με 150 οκάδες το κάθ' ένα. Τα σακιά τα έπαιρναν οι κκιρατζήες (αγωγιάτες), τα τοποθετούσανστα ζώα (γαϊδουράκια ή μουλάpια) καμιά φορά δε και σε καρότσες και τα μετέφερνανσε μεγάλες αποθήκες στα λιμάνια της Αμμοχώστου, της Κερύνειας και της Λεμεσού, όπου τα παραλάμβαναν οι έμποροι, για να τα κάνουν στη συνέχεια εξαγωγή.
Μετά την ολοκλήρωση της δουλειάς που διαρκούσε 1Ο με 15 μέρες, ανάλογα με τα δένδρα που είχε ο καθένας, οι ιδιοκτήτες έδιναν την άδεια, για ποκκουρίσματα... Οι φτωχοί και άκληροι της κοινότητας, οι ποκκουρτζίες, μπορούσαν να μπουν στο κτήμα και να μαζέψουν τα απομεινάρια, τα ονομαζόμενα πόγκουρα. Ήταν δε τόσο αυστηροί οι νόμοι, που αν συλλαμβανόταν κάποιος να πογκουρίζει χωρίς άδεια, οδηγείτο κατευθείαν στο δικαστήριο κι εκεί αντιμετώπιζε το ενδεχόμενο επιβολής μεγάλου χρηματικού προστίμου, ακόμη και φυλάκισης...

Σοφοκλέους (2004, σελ 128-129)

Γλωσσικές Παρατηρήσεις

Μέθοδος Εξασφάλισης

Συλλογή

Μέθοδος Επεξεργασίας

Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

Στο σχετικό περιεχόμενο, μπορείτε να βρείτε σχετικά τεκμήρια, όπου περιγράφεται η χρήση των χαρουπιών  στην καθημερινή διατροφή των Κυπρίων.

Εορταστικές Περιστάσεις

Συμβολικές Χρήσεις

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Τα χαρούπια ονομάζονταν ο «μαύρος χρυσός» της Κύπρου 

Σοφοκλέους (2004, σελ 128)

Βιβλιογραφία

Σοφοκλέους Γ. (2004), Παράθυρο στη Κύπρο μας. Λαογραφική –Πολιτιστική Ανθολογία, τομ. Β΄, Λευκωσία.

Ερευνητής / Καταχωρητής

Στάλω Λαζάρου

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Περισσότερα

Σχετικό Περιεχόμενο - Συνταγές

Μελωτά
Γλυκό έδεσμα των νηστειών, παρόμοιο με τα τερτζιελλούθκια. Η ζύμη πλάθεται σε μακαρόνια, τα οποία αφού μισοψηθούν σε νερό, "μελώνονται" σε χαρουπόμελο μέχρι να ψηθούν τελείως. Η συνταγή προέρχεται από τη Δερύνεια της επαρχίας Αμμοχώστου.

παστέλλιν χαρουπιού,το
Η παρασκευή παστελλιού από χαρούπια ήταν μια διαδικασία με πολλά στάδια και μακρά διάρκεια. Εξακολουθεί και σήμερα να εφαρμόζεται στο χωριό Ανώγυρα, το μοναδικό χωριό όπου συνεχίζει ακόμη να παρασκευάζεται με τον παραδοσιακό τρόπο το χαρουπόμελο και το παστέλλιν.

Σιαμααμούς
Μαρωνίτικη συνταγή. "... όταν δούμε ότι έχει αρκετό κουτρούβι το αλεύρι, βάζουμε λίγο άλας μέσα στη ζύμη, βάζουμε τερατσόμελο και το αναδεύουμε με την κουτάλα διότι είναι ζεστό. Όταν κρυώσει λίγο πλάθουμε σχηματίζοντας ένα σχήμα όπως τις τρούφες." (Μαρία Τερζή, Κορμακίτης)

Τερτζιελλούθκια ή κουλλουρούθκια με το μέλι (τερατσόμελο)
Σε περιοχές, στις οποίες δεν υπήρχαν αμπελοκαλλιέργειες και συνεπώς δεν παραγόταν έψημα, τα τερτζιελλούθκια ψήνονταν συνήθως σε χαρουπόμελο.

Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία

Σοφοκλέους Γ. (2002-2006), Παράθυρο στην Κύπρο μας: λαογραφική–πολιτιστική ανθολογία, τ. Α΄-Γ΄, MAGS Press, Λάρνακα.

Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα

Κερατέα (Xαρουπιά)
Η πρώτη γραπτή αναφορά στην κερατέα χρονολογείται στον 5ο αι.μ.Χ.

Παραγωγή και διαθεσιμότητα χαρουπιών κατά τον 19ον αιώνα
"...ο δε ζαχαρώδης βολβός καθίστησι τον καρπόν ηδύν την γεύσιν, και κατάλληλον προς βρώσιν άμα δε και κατασκευήν οινοπνεύματος ή μελιπήκτου; ". Φραγκούδη ΕΝ (1885, σελ 35)

Χαρούπια, χαρουπόμελο, εξαγωγή κατά τον 18ον αι.

Χαρουπόμελο και παστέλι Ανώγυρας (γαστρονομικός χάρτης)
Αναφορές για το χαρουπόμελο υπάρχουν από παλαιοτάτων χρόνων. “Εκ τούτων δε (δηλ. των χαρουπιών) και εξ αυτών έτι των αγρίων εκβάλλουσιν εν τη νήσω το κεράτιον μέλι, κοινώς τερατσόμελον καλούμενο” (Σακελλάριος, 1885).

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Τίτλος
Συλλογή χαρουπιών κατά τον 19ον-20ον αιώνα

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος Συλλογή χαρουπιών κατά τον 19ον-20ον αιώνα

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος
Συλλογή χαρουπιών κατά τον 19ον-20ον αιώνα