Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
δημητριακά,τα

Ονομασία - Προέλευση
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Ονομασία - Προέλευση

Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου

Ελληνική ονομασία - Περιγραφή

Πρόκειται για τα ετήσια ή διετή φυτά διαφόρων οικογενειών, που καλλιεργούνται συστηματικά σε ολόκληρο σχεδόν τον πλανήτη και των οποίων οι σπόροι, συνήθως αλεσμένοι, αποτελούν βασική τροφή του ανθρώπου και πολλών ζώων, λ.χ. το σιτάρι, το κριθάρι, ο αραβόσιτος, η βρόμη, η σίκαλη κ.λπ. (Μπαμπινιώτης 2005, λήμμα δημητριακά,τα, 470).
Τα κύρια δημητριακά που καλλιεργούνταν στην Κύπρο ήταν το σιτάρι και το κριθάρι, τα οποία προορίζονταν για την παραγωγή του ψωμιού. Η συγκομιδή του κριθαριού γινόταν πριν τη συγκομιδή του σιταριού και πριν το πέρασμα των ακριδών, και έτσι το αλεύρι για την παραγωγή ψωμιού, έστω και αν επρόκειτο για κριθαρένιο, ήταν σχετικά διασφαλισμένο. Τα δημητριακά καλλιεργούνται παντού μέχρι το υψόμετρο των 2000 ποδιών, με εξαίρεση τα οροπέδια της Πάφου όπου η οικονομία επιβίωσης επέβαλλε και καλλιέργεια σε μεγαλύτερα υψόμετρα (Ιωνάς 2001, 22).

Γλωσσικές Παρατηρήσεις

ΕΤΥΜ. μτγν. < αρχ. Δήμητρα, η οποία ήταν θεά της γεωργίας (Μπαμπινιώτης 2005, λήμμα δημητριακά,τα, 470)

Μέθοδος Εξασφάλισης

Συστηματική καλλιέργεια

Μέθοδος Επεξεργασίας

Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

Εορταστικές Περιστάσεις

Συμβολικές Χρήσεις

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Ο κάθε Κύπριος ακολουθούσε, εκτός από λίγες εξαιρέσεις, τους κανόνες της αυτάρκους οικονομίας και κατανάλωνε προϊόντα τα οποία προέρχονταν κυρίως από τη δική του παραγωγή. Οι λίγες εξαιρέσεις αφορούσαν τους κατοίκους πόλεων, δηλαδή τους υπαλλήλους και τα μέλη της διοίκησης ή τα μέλη της αστικής τάξης, οι οποίοι έβρισκαν τα βασικά είδη της διατροφής τους από το παζάρι και τους εμπόρους. Οι έμποροι αναλάμβαναν τη συγκέντρωση, διάθεση και εξαγωγή των αγαθών ή ακόμα τον ενδιάμεσο ρόλο για συμπλήρωση των ελλειμμάτων σε αγαθά που μπορούσε να έχει μια αγροτική οικογένεια. Η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού έπρεπε να σπείρει και να θερίσει για να έχει το ψωμί της. Συχνά και οι τεχνίτες δεν ασκούσαν αποκλειστικά μόνο το επάγγελμά τους, αλλά προσέφευγαν και στην καλλιέργεια. Η έλλειψη χρήματος και οι πολύ χαμηλές αμοιβές σε ό,τι αφορά τις τέχνες και τη χειρονακτική εργασία υποχρέωναν τον πληθυσμό να εξασφαλίσει τα κύρια αγαθά διατροφής του μέσω της ατομικής γεωργικής παραγωγής, σχεδόν μέχρι και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η τοπολαλιά ήταν και αυτή προσαρμοσμένη στο πεδίο δράσης με λέξεις που έβρισκαν τις ρίζες τους μακριά στη γλώσσα των αρχαίων Ελλήνων και των Βυζαντινών. Ο αγρότης, ανάλογα με την εργασία που κάνει μέσα στο χωράφι, παίρνει και διαφορετικό όνομα. Είναι αγρότης όταν ασχολείται γενικά με τους αγρούς, γεωργός ή ρεσπέρης όταν ασχολείται με τη γεωργική παραγωγή και ζευγολάτης όταν κάμνει το χωράφι του, όταν ζευκαρίζει. Το τελευταίο όνομά του το πήρε από τη σύζευξη της λέξης ζεύγος (των βοδιών) και το ρήμα ελαύνω. Όταν σπέρνει δημητριακά ή κάποιο άλλο σπόρο λέγει ότι βάλλει (π.χ. «έβαλλα το χωράφιν της κακοσκάλας κριθάριν»). Όταν θερίζει δεν ονομάζεται απλώς θεριστής, αλλά ανάλογα με τη θέση του την ώρα της εργασίας είναι πρωταρκάτης, δηλαδή ο πρώτος των εργατών που χώριζε αντάτζ̆ιν για θερισμό από όλους τους άλλους εργάτες, καγιάς, δηλαδή διπλανός από τον πρωταρκάτην και ροάρης ή ραάρης αν μένει πίσω και ξεκόβει από τους άλλους θεριστές. Οι γυναίκες που μάζευαν τα κομμένα στάχυα πίσω από τους θεριστές και έκαναν με αυτά τα δεμάτια ονομάζονταν αγκαλιαρκές. Σε κατοπινό στάδιο όταν η συγκομιδή θα περνούσε στην τελευταία της φάση, ο γεωργός ονομαζόταν αλωνεύτης και ανεμιστής.
«Ο άνθρωπος αν δεν εθέριζεν
τζ̆ι η γεναίκα αν δεν εγένναν
τζ̆αι ο βους αν δεν αλώνευκεν
ποττέ του δεν εγέρναν» (Λαϊκή Παροιμία) (Ιωνάς 2001, 41, 43).

Βιβλιογραφία

Ιωνάς Ι. (2001), Τα παραδοσιακά επαγγέλματα της Κύπρου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧΧΧVΙΙ, Λευκωσία.

Μπαμπινιώτης Γ. (2005), Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Με σχόλια για τη σωστή χρήση των λέξεων. Ερμηνευτικό, Ορθογραφικό, Ετυμολογικό, Συνωνύμων-Αντιθέτων, Κυρίων Ονομάτων, Επιστημονικών Όρων, Ακρωνυμίων, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα.

Ερευνητής / Καταχωρητής

Τόνια Ιωακείμ, Αργυρώ Ξενοφώντος

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Περισσότερα

Σχετικό Περιεχόμενο - Σιτηρέσιο

Δημητριακά, Φρούτα και Λαχανικά στην Κύπρο τον 16ον αι.

Ελαιόλαδο, δημητριακά και άλλα φυτικά είδη στη διατροφή των Κυπρίων τα προϊστορικά και αρχαία χρόνια

Το κριθάρι στη δίαιτα τον 19ο αιώνα
Μαρτυρία του Franz von Loher (1818-1892) για τη δίαιτα των Κυπρίων περί το 1870.

Σχετικό Περιεχόμενο - Συνταγές

Ψωμί κριθαρένιο
Σε περίπτωση που μια οικογένεια δεν είχε σιτάρι, έπαιρνε τους καρπούς του κριθαριού και παρασκεύαζε αλεύρι, το οποίο χρησιμοποιούσε για να φτιάξει ψωμιά.

Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία

Ιωνάς Ι. (2001), Τα παραδοσιακά επαγγέλματα της Κύπρου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧΧΧVΙΙ, Λευκωσία.

Μπαμπινιώτης Γ. (2005), Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Με σχόλια για τη σωστή χρήση των λέξεων. Ερμηνευτικό, Ορθογραφικό, Ετυμολογικό, Συνωνύμων-Αντιθέτων, Κυρίων Ονομάτων, Επιστημονικών Όρων, Ακρωνυμίων, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα.

Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα

γεωργικά προϊόντα,τα

Δημητριακά, παραγωγή και εισαγωγή κατά τον 19ο αιώνα
Ζήτηση και τιμές σιταριού, κριθαριού και ριζιού το 1884

Δημητριακά, Φρούτα και Λαχανικά στην Κύπρο τον 16ον αι.

Δημητριακά και ψωμιά κατά τον 18ον αι.
"Περί των της τροφής", αναφορά του Αρχιμ. Κυπριανού (1788) στο βιβλίο του "Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου" στα είδη των δημητριακών που καλλιεργούντο και καταναλώνονταν τον 18ον αιώνα.

Κριθάρι

Σιτάρι, Ελιά και Αμπέλι (μελέτη)
Επισυνάπτεται μελέτη της Ε. Ηγουμενίδου με τίτλο: Μάνα Γη. Γεωργικά έθιμα στην Κύπρο σχετικά με το σιτάρι, την ελιά και το αμπέλι

σιτάρι,το
Η καλλιέργεια και η χρήση του σιταριού μεταφέρθηκε στη Κύπρο από τη Μέση Ανατολή την εποχή το χαλκού. Η σημαντικότητα του σιταριού φαίνεται από τη φράση που χρησιμοποιούσαν οι Κύπριοι « Όταν γεωρκήση η Μεσαρκά [Μεσαορία,η = η μεγαλύτερη πεδιάδα της Κυπριακής Δημοκρατίας, ανάμεσα στα όρη Τρόοδος και Πενταδάκτυλος], χορταίνουν μανάδες και παιδιά, και όταν γεωρκήση η Πήλα πεθανίσκουν που την πείνα».

Σίτος, ο
σιτάρι

τρόφιμα δεκάτης,τα
Δεκάτη (δεκατία) ήταν η πληρωμή στις Αρχές του ενός δεκάτου όλων των προϊόντων της γης που ένας γεωργός παρήγαγε τον χρόνο. Τέτοια προϊόντα ήταν το σιτάρι, το κριθάρι, τα σταφύλια, οι ελιές, το σουσάμι, ο καπνός, το βαμβάκι, το μετάξι, το κρασί, οι φρέσκοι καρποί, ακόμη και ζώα.

Ψωμί από σιτάρι, διαδικασία παρασκευής

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Τίτλος
δημητριακά,τα

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος δημητριακά,τα

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος
δημητριακά,τα