Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
σύκο,το

Ονομασία - Προέλευση
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Ονομασία - Προέλευση

Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου

Ελληνική ονομασία - Περιγραφή

σύκο

Γλωσσικές Παρατηρήσεις

Το σύκο ανήκει στην οικογένεια Figus carica L.Τα σύκα άλλοτε είχαν χρώμα όπως τη μελιτζάνα (βαζάνια) και λέγονταν βαζανάτα, άλλοτε ήταν μεγάλα, γλυκόχυμα και άσπρα και λέγονταν τυλληρίσιμα. Υπήρχαν σύκα που ήταν μεγάλα με σχήμα μακρόστενο σαν αχλαδιού, άλλα που ήταν μικρά χλωροπράσινα και άλλα που ήταν μεγάλα με καφές ραβδώσεις. Τα αποξηραμένα σύκα στην Κύπρο ονομάζονται παστόσυκα (Ρουσουνίδης 1988, 150).

Μέθοδος Εξασφάλισης

Συλλογή

Μέθοδος Επεξεργασίας

Τα αποξηραμένα σύκα παρασκευάζονταν με 2 τρόπους:
Α. Η αποξήρανση των σύκων γινόταν συνήθως μετά την 7η Αυγούστου. Η διαδικασία της αποξήρανση ξεκινούσε με το λάδωμα των σύκων. Οι νοικοκυραίοι όταν έβλεπαν ότι τα ωμά σύκα άρχιζαν να ασπρίζουν, δηλαδή να ωριμάζουν, με δεξιοτεχνία τραβούσαν τα κλωνάρια της συκιάς και λάδωναν το κάτω μέρος των σύκων, το αφφάλιν. Το λάδωμα γινόταν με το αλειπτήρι, με ένα καλάμι που στην άκρη στερέωναν ένα κομμάτι βαμβάκι με λάδι.  Μετά από οκτώ ημέρες τα σύκα κόρρωναν, δηλαδή ψήνονταν, και ήταν έτοιμα για να κοπούν και να απλωθούν στο δώμα του σπιτιού για να ξεραθούν. Όταν ξεραίνονταν, οι γυναίκες τα έβαζαν σε ψάθινο καλάθι και το βάπτιζαν για 3-4 λεπτά σε νερό που κόχλαζε με μάραθο. Οι νοικοκυρές ανακινούσαν καλά το καλάθι στο νερό και το άφηναν μαζί με τα σύκα να στραγγίξει. Όταν τα σύκα στράγγιζαν, τα αλεύρωναν (Λάμπρου 1980, 84). Με τον τρόπο αυτό αποξήραιναν τα σύκα στην επαρχία Πάφου, κυρίως στο χωριό Λυσός και ονομάζονταν μαξίλλες.
Β. Στην περιοχή της Τυλληρίας ο τρόπος παρασκευής των σύκων ήταν διαφορετικός. Οι κάτοικοι άφηναν τα σύκα να ωριμάσουν αρκετά, τα μάζευαν και τα τοποθετούσαν σε δωμάτιο όπου καπνίζονταν με θειάφι για 24 ώρες. Στη συνέχεια, τα άφηναν στον ήλιο να αποξηρανθούν για 7-10 ημέρες. Τέλος, τα βύθιζαν σε νερό που έβραζε και τα άφηναν να στεγνώσουν (Υπουργείο Γεωργίας 2010, Γαστρονομικός χάρτης, λήμμα 13 - Σύκα Τηλλυρίας). 

Ακόμα, με τα σύκα παρασκεύαζαν γλυκό του κουταλιου, που γινόταν με σύκα που είχαν βαζανίν χρώμα. Η διαδικασία παρασκευής του περιλάμβανε καθάρισμα και προσθήκη των σύκων σε ασβεστόνερο για 2 ώρες. Στη συνέχεια, οι νοικοκυρές τα έβραζαν σε νερό, τα τρυπούσαν με βελόνα για να μη σουρώσουν, τα άφηναν σε χυμό λεμονιού και τέλος τα έβραζαν σε σιρόπι με ζάχαρη και γαρύφαλλο, μέχρι να δέσει το γλυκό (Υπουργείο Γεωργίας 2009, Παραδοσιακά γλυκά, 16). 

Οι συκόπιττες παρασκευάζονταν με σύκα, αμυγδαλόψιχα, γλυκάνισο και ροδόσταγμα (Ρουσουνίδης 1988, 150). Οι νοικοκυρές άλεθαν τα σύκα τα αναμείγνυαν με τα υπόλοιπα υλικά, έπλαθαν μικρές στρογγυλές πίτες και τα άφηναν στον ήλιο να στεγνώσουν (Υπουργείο Γεωργίας 2010, Κυπριακά παραδοσιακά παρασκευάσματα, 60).

Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

«Ήταν απαραίτητα τα σύκα στη διατροφή μας» (Ψιλλίτα-Ιωάννου 2010, 103)

Τα σύκα καταναλώνονταν νωπά τους καλοκαιρινούς μήνες ή όλες τις εποχές παστά. Ακόμα, με τα σύκα παρασκεύαζαν μαρμελάδα και γλυκό του κουταλιού. Η μαρμελάδα σύκο παρασκευαζόταν με ζάχαρη και χυμό λεμονιού (Υπουργείο Γεωργίας  2009, Παραδοσιακά γλυκά, 28). Το γλυκό του κουταλιού γινόταν με σύκα που είχαν βαζανίν χρώμα. Με το γλυκό σύκο τράτταραν, δηλαδή κερνούσαν τους ξένους που είχαν στη οικία τους. Τέλος, οι νοικοκυρές παρασκεύαζαν συκόπιττες που ήταν πίτες με σύκα, αμυγδαλόψιχα, γλυκάνισο και ροδόσταγμα. Οι συκόπιτες φαίνεται πως φτιάχνονταν από τους Βυζαντινούς χρόνους στη Κύπρο (Ρουσουνίδης 1988, 150-151). Τέλος, παλαιότερα με τον οπό της συκιάς έπηζαν το γάλα για τη παρασκευή χαλλουμιού (Ρουσουνίδης 1988, 152).

Εορταστικές Περιστάσεις

Οι κάτοικοι του χωριού Αστρομερίτη της επαρχίας Λευκωσίας το Δεκαπενταύγουστο παρασκεύαζαν συκόπιττες (Ρουσουνίδης 1988, 150).

Παλαιότερα, αν μια εγκυμονούσα δυσκολευόταν να γεννήσει, δηλαδή δεν αποκολούσε ο πλακούντας, άλειφαν τον ομφαλό της με ζουμί άσπρης συκιάς (Ρουσουνίδης 1988, 153). 

Στη περιοχή της Τυλληρίας, μετά την τελετή του γάμου, έριχναν στους νεόνυμφους εκτός από αμύγδαλα, ρύζι, κέρματα και σύκα (Ρουσουνίδης 1988, 156). 

Την παραμονή Πρωτοχρονιάς σε πολλές περιοχές το τραπέζι που ετοίμαζαν για τον Άη-Βασίλη περιλάμβανε και σύκα (Ρουσουνίδης 1988, 158).

Συμβολικές Χρήσεις

Τα σύκα συμβολίζουν γονιμότητα και ευφορία γι' αυτό και χρησιμοποιούνταν την Πρωτοχρονιά και στην τελετή του γάμου.

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Ηλικιωμένοι, Θηλάζουσες, Παιδιά, Χειρωνάκτες

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Από μαρτυρία κατοίκου του Παλαιχωρίου: «Μαζεύαμε τα σύκα, τα κάναμε παστά και τα αποθηκεύαμε για τον χειμώνα. Ήταν απαραίτητα τα σύκα στη διατροφή μας» (Ψιλλίτα-Ιωάννου 2010, 103)

Στο χωριό Λύση, στην τοποθεσία Άγιος Ευφημιανός: «Οι πλείστες των συκιών ήταν ποικιλίας Παπαθούμα. Δεν γνωρίζουμε από πού πήρε το όνομα αυτό. Τα παπαθούμικα σύκα ήταν και είναι τα πιο κατάλληλα για την παραγωγή παστών. Άλλοι γεωργοί τα άλειφαν κι άλλοι τα άφηναν φυσικά. Τα φυσικά σύκα ήταν κάπως πιο γλυκά από τα αλλειμμένα αλλ’ όχι τόσον όμορφα γιατί έσχιζεν ή κορυφή των» (Ξυστούρης 1980, 245).

Παλαιότερα πίστευαν πως τα σύκα θεράπευαν παθολογικές καταστάσεις όπως δάγκωμα από έχιδνα, λύσσα και πονόλαιμο (Ρουσουνίδης 1988, 167-168).

Βιβλιογραφία

Λάμπρου Π. Ν. (1980), «Τα σύκα τα παστά», Λαογραφική Κύπρος 10,29, 84.

Ξυστούρης Σ. (1980), Η κωμόπολη της Λύσης: ιστορική, κοινωνική, γεωργική και λαογραφική επισκόπηση, Λευκωσία.

Ρουσουνίδης Α. Χ. (1988), Δένδρα στην ελληνική λαογραφία με ειδική αναφορά στην Κύπρο, τ. Α΄, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧΙΙΙ, Λευκωσία.

Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωργίας (2009), Παραδοσιακά γλυκά κουταλιού και μαρμελάδες, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Λευκωσία.

Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωργίας (2010), Γαστρονομικός χάρτης της Κύπρου, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Λευκωσία.

Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωργίας (2010), Κυπριακά παραδοσιακά παρασκευάσματα, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Λευκωσία.

Ψιλλίτα-Ιωάννου Π. (2010), Παλαιχώρι: Ιστορία και Πολιτισμός, Πλατύπους Εκδοτική, Αθήνα.


Πηγή φωτογραφίας:

«Σύκο» (Υπουργείο Γεωργίας)

Ερευνητής / Καταχωρητής

Δήμητρα Δημητρίου, Τόνια Ιωακείμ, Σάββας Πολυβίου, Αργυρώ Ξενοφώντος

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Περισσότερα

Σχετικό Περιεχόμενο - Συνταγές

Μαρμελάδα σύκο
"Πλένουμε, καθαρίζουμε τα σύκα και τα βάζουμε σε βαθιά κατσαρόλα με τη ζάχαρη. Πιέζουμε με την παλάμη να γίνουν μια μάζα. " (Σωτήρα Κυριάκου, Κυπερούντα)

Παστόσυκα
Παλαιότερα τα ξηρά άσπρα σύκα ονομάζονταν παστόσυκα, τα δε ξηρά βαζανάτα, μαξίλλες. Οι μαξίλλες παρασκευάζονται στην Πάφο. Οι πιο γλυκές και εύγευστες είναι αυτές της Λυσού και των Αρόδων (χωριά της Πάφου).

Συκόπιττα
Μικρή πίτα, φτιαγμένη με μείγμα από πολτό σύκου, αμύγδαλα, γλυκάνισο και ροδόσταγμα.

Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία

Λάμπρου Π. Ν. (1980), «Τα σύκα τα παστά», Λαογραφική Κύπρος 10,29, 84.

Ρουσουνίδης Α. Χ. (1988), Δένδρα στην ελληνική λαογραφία με ειδική αναφορά στην Κύπρο, τ. Α΄, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧΙΙΙ, Λευκωσία.

Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωργίας (2009), Παραδοσιακά γλυκά κουταλιού και μαρμελάδες, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Λευκωσία.

Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωργίας (2010), Κυπριακά παραδοσιακά παρασκευάσματα, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Λευκωσία.

Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωργίας (2011), Γαστρονομικός χάρτης της Κύπρου, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Λευκωσία.

Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα

αντελούνικον - αμπελούνικον,το
Ποικιλία σύκου.

ασπρού ή άσπρη,η
Ποικιλία συκιάς.

βάρτικον,το
Ποικιλία κυπριακού σύκου. Τα βάρτικα σύκα είναι μεγάλα, σε σχήμα αχλαδιού, και θεωρούνται εξαιρετικά εύγευστα.

κλόκκος,ο
Ωμός καρπός.

παπίλλαρος,ο
Πρώιμο σύκο.

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Τίτλος
σύκο,το

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος σύκο,το

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος
σύκο,το