Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
πουρέκκια,τα

Τα μπουρέκια.

«Πουρέκκια με αναρήν και χαλλούμιν» <br/> Πηγή: Δημητρίου Δήμητρα, 2010

Ονομασία - Προέλευση
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Ονομασία - Προέλευση

Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου

Ελληνική ονομασία - Περιγραφή

Τα μπουρέκια είναι επαναστρεφόμενα φύλλα ζύμης με γέμιση από διάφορα είδη τυριού, κιμά (Πέτρου-Ποιητού 2013, Μπουρέκι, 99) και αγριόχορτων.

Γλωσσικές Παρατηρήσεις

ΕΤΥΜ. < τουρκ. börek (Γιαγκουλλής 2014, λήμμα πουρέκκιν,το, 439), που σημαίνει γυριστός (Πέτρου-Ποιητού 2013, Πουρέκι,99)
          < αραβ. buraq (Πέτρου-Ποιητού 2013, Πουρέκι,99)

Μέθοδος Εξασφάλισης

Άλλο

Μέθοδος Επεξεργασίας

Τα πουρέκκια είχαν μικρό σχήμα και για τη παρασκευή τους οι νοικοκυρές άνοιγαν φύλλο ζύμης που μέσα έβαζαν γέμιση και τα ξανάκλειναν διπλώνοντας το φύλλο. Η γέμιση ήταν διαφόρων ειδών με χαλλούμιν [χαλλούμιν,το = είδος κυπριακού λευκού και αλατισμένου τυριού], αναρή [αναρή (η) = η μυζήθρα], κιμά, χόρτα, μανιτάρια, κόκκινο κολοκύθι (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003, 248).


** Για τη συνταγή των πουρεκκιών, βλ. τα εξής λήμματα στην κατηγορία Παραδοσιακές Συνταγές: πουρέκκια με αναρήν,τα; πουρέκκια με αρκοσπάναχα και άλλα χόρτα,τα; πουρέκκια με κρέμα,τα; πουρέκκια με μανιτάρκα,τα; πουρέκκια με στρουθούδκια,τα; πουρέκκια με χαλουβάν,τα; πουρέκκια με χαλλούμιν (χελλίμπουρι) στη σάτζ̆ην,τα; πουρέκκια με χαλλούμιν στο τηγάνι,τα.

Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

Τα πουρέκκια είχαν μικρό σχήμα και ψήνονταν είτε στη σάτζ̆ην [σάτζ̆η,η = μαγειρικό σκεύος, πήλινος αβαθής δίσκος με δυο λαβές ή μεταλλική πλάκα πάνω στην οποία έψηναν πίτες] είτε τηγανίζονταν. Τα πουρέκκια με αναρήν περιείχαν αναρή, κανέλα και ζάχαρη και είτε τηγανίζονταν είτε ψήνονταν στη σάτζ̆ην, αφού τα άλειφαν με λάδι ή με τσίππαν [τσίππα,η = κρέμα γάλακτος]. Τα πουρέκκια με χαλλούμιν ονομάζονταν και χαλλουμέτινα και ήταν αλμυρά. Για τη γέμιση των χαλλουμέτινων οι νοικοκυρές αναμίγνυαν τριμμένο χαλλούμιν με τσιγαρισμένο κρεμμύδι ή κόλιανδρο. Άλλες φορές στη γέμιση έβαζαν και αβγό και τότε τα μπουρέκια ονομάζονταν χελλίμπουρι ή χελλίμπουρεϊ. Τα χαλλουμέτινα ψήνονταν επίσης στη σάτζ̆η όπως τα μπουρέκια με αναρή, αλλά και τηγανίζονταν. Στα χωριά Νικήτα [Νικήτας,ο = κατεχόμενη κοινότητα της επαρχίας Λευκωσίας], Κωμα του Γιαλού [Κώμα του Γιαλού, η = κατεχόμενη κοινότητα της επαρχίας Αμμοχώστου], Μια Μηλιά [Μια Μηλιά,η = κατεχόμενη κοινότητα της επαρχίας Λευκωσίας], συνήθιζαν να παρασκευάζουν μπουρέκια με κιμά από χοιρινό κρέας. Στο χωρίο Κώμα του Γιαλού τον κιμά τον φούσκωναν σε κρασί, ξίδι, κόλιανδρο για 6 έως 8 ημέρες, στη συνέχεια τον τσιγάριζαν και γέμιζαν τα μπουρέκια. Τα μπουρέκια με κιμά είτε ψήνονταν στη σάτζ̆ην είτε τηγανίζονταν. Άλλοτε οι νοικοκυρές παρασκεύαζαν μπουρέκια με άγρια χόρτα, μανιτάρια και κόκκινη κολοκύθα. Τα μπουρέκια αυτά συνηθίζονταν σε περιόδους νηστείας. Οι γυναίκες τσιγάριζαν άγρια χόρτα όπως αγριοσπάνακα, στρουθκιά, ξινιατούς [ξινιάτος,ο = το αγριοπάλαθο], μανιτάρια και κόκκινη κολοκύθα, πρόσθεταν πλιγούρι και μυρωδιές και γέμιζαν τα μπουρέκια. Τα μπουρέκια αυτά είτε ψήνονταν στη σάτζ̆ην ή στη νισκιάν [νισκιά,η = η εστία] είτε τηγανίζονταν (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003, 248-250, 258).

Εορταστικές Περιστάσεις

Τα πουρέκκια με αναρήν και χαλλούμιν παρασκευάζονταν τις Σήκωσες, την Εβδομάδα της Τυροφάγου, ενώ τα πουρέκκια με κιμά παρασκευάζονταν τις Σήκωσες, την Εβδομάδα της Κρεατοφάγου (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003, 120). 
Τα πουρέκκια με άγρια χόρτα συνηθίζονταν τη περίοδο της νηστείας (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003, 121).

Συμβολικές Χρήσεις

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Ηλικιωμένοι, Θηλάζουσες, Παιδιά, Χειρωνάκτες

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Η σάτζ̆η ή το σάτζ̆ιν είναι ένα ελαφρά κοίλο μεταλλικό σκεύος που τοποθετείται στη φωτιά είτε με τη κοιλότητα προς τα πάνω είτε προς τα κάτω. Για το ψήσιμο δεν είναι απαραίτητη η χρήση λαδιού. 
Η νισκιά είναι η εστία. Αφού καθαρίσουν την εστία από τη στάχτη τοποθετούν τη πίτα πάνω, τη σκεπάζουν με άλλο σκεύος και από πάνω βάζουν κάρβουνα.

Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2014), Θησαυρός της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικός, Ετυμολογικός, Φρασεολογικός και Ονοματολογικός, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,74, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. - Πρωτοπαπά Κ. Α. (2003), Παραδοσιακά ζυμώματα της Κύπρου. Η χρήση και η σημασία τους στην εθιμική ζωή, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧVIII, Λευκωσία.

Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.


Πηγή φωτογραφίας:

«Πουρέκκια με αναρήν και χαλλούμιν» (Δημητρίου Δήμητρα, 2010)

Ερευνητής / Καταχωρητής

Δήμητρα Δημητρίου, Αργυρώ Ξενοφώντος

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Περισσότερα

Σχετικό Περιεχόμενο - Συνταγές

Ζαμπούσσιες
Οι ζαμπούσσιες είναι ένα ξεχασμένο σχεδόν είδος μπουρεκιού ή πίτας της παραδοσιακής μας κουζίνας. Αναλόγως της εποχής έχουν γέμιση από παπαρούνες (πετεινούς), μάραθο ή κίτρινη κολοκύθα. Τις έφτιαχναν και τις φτιάχνουν σε διάφορα χωριά της Κύπρου μέχρι και σήμερα.

Πίτσα παραδοσιακή, κλειστή
Ένα αγαπημένο φαγητό μικρών και μεγάλων αποδίδεται "κυπριακά", με χρήση ντόπιων υλικών της παραδοσιακής κουζίνας.

πουρέκκια με αναρήν,τα
"Σε μια μεγάλη λεκάνη βάζω αναρήν ανάλατη. Προσθέτω την κανέλα, τη ζάχαρη και ροδόσταγμα (λίγο, διότι, όταν βάλεις πολύ, πικρίζει). Αφού προσθέσουμε όλα τα υλικά, λειώνουμε την αναρή με το πιρούνι" (Προφ. μαρτυρία: Μαρίνα Κάττου, Βουνί - Λεμεσός).

πουρέκκια με αρκοσπάναχα και άλλα χόρτα,τα
Για την παρασκευή της νηστήσιμης και θρεπτικής γέμισης των πουρεκκιών, τα άγρια χόρτα αναμειγνύονται με πλιγούρι, φιδέ και κρεμμύδι.

πουρέκκια με κρέμα,τα
Η απλή, γλυκιά κρέμα από γάλα δίνει στα πουρέκκια ανάλαφρη γεύση και άρωμα βανίλιας.

πουρέκκια με στρουθούδκια,τα
Είδος νηστήσιμων πουρεκκιών. "Βάζουμε το ελαιόλαδο σε τηγάνι και μαραίνουμε το κρεμμύδι. Προσθέτουμε τα στρουθούδκια, αλατίζουμε και ψήνουμε" (Προφ. μαρτυρία: Κούλλα Καραμανή, Κόρνος - Λευκωσία. Επεξεργασία συνταγής Ιωαννίδου Μαριλένα, στος μικρούς Εθελοντές και Σύνδεσμος Γυναικών Κόρνου 2009).

πουρέκκια με χαλλούμιν στο τηγάνι,τα
Τα πουρέκκια με χαλλούμιν συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πιο συνηθισμένα τηγανητά πουρέκκια, όπως και αυτά με αναρή, κρέμα και κιμά. Άλλος τρόπος ψησίματος των πουρεκκιών με χαλλούμιν είναι στη σάτζην.

πουρέκκια με χαλουβάν,τα
Νηστήσιμη παραλλαγή της συνταγής για πουρέκκια. Χρησιμοποιείται ο κοινός χαλβάς εμπορίου. Παλαιότερα για τη συνταγή αυτή αξιοποιούσαν το χαλβά που περίσσευε από το γεύμα της Καθαράς Δευτέρας.

Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2014), Θησαυρός της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικός, Ετυμολογικός, Φρασεολογικός και Ονοματολογικός, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,74, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. - Πρωτοπαπά Κ. Α. (2003), Παραδοσιακά ζυμώματα της Κύπρου. Η χρήση και η σημασία τους στην εθιμική ζωή, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧVIII, Λευκωσία.

Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Τίτλος
πουρέκκια,τα

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος πουρέκκια,τα

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος
πουρέκκια,τα