Σύνδεση
Αρχική
Έργο
Όραμα
Στόχοι
Οφέλη
Σε ποιους απευθύνεται
Πρόοδος έργου
Παραδοτέα
Μελλοντικά σχέδια
Δημοσιεύσεις
Λογότυπο Έργου
Συνεργάτες
Ερευνητική ομάδα
Συνεργάτες - Ερευνητές
Άλλοι συνεργάτες
Πρόσκληση σε συνεισφορά
Κύριοι Υποστηρικτές
Υποστηρικτές
Κατηγορίες Επιχορηγήσεων
Νέα
Συνδέσεις
Χάρτης Πύλης
Επικοινωνία
Τρόφιμα
Παραδοσιακές Συνταγές
Σιτηρέσιο - Γεύματα
Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης
Τεχνικές Παραγωγής
Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία
Βιβλιογραφία
Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής
Διαφημίσεις Τροφίμων
Εκπαιδευτικές Εφαρμογές
Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων
Newsletter
λίστα
Κατάλογος ενημέρωσης
Updated list 30 09 14
Updated list 30 09 14b
DIAITOLOGOI
MASS MEDIA
LIST updated 22.1014
Συνέδριο Κυπρίων Γεύσεις
ΣΥΝΕΔΡΙΟ "ΚΥΠΡΙΩΝ ΓΕΥΣΕΙΣ"
23.10.14 xls
mme2test
Schools 25 10 14
TEST3
τεστ
TEST 10 1 17
ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ 11 10 17
SXOLEIA MESH & TEXNIKHS
em@il
*
Αναζήτηση Τεκμηρίων
Τίτλος
Διαδικασία παραγωγής ψωμιού
Περιγράφεται η διαδικασία παραγωγής ψωμιού, άλεσμα σιταριού, προζύμι, ζύμωμα, φούρνισμα, διάφορα είδη ψωμιών κ.λ.π.
Περιγραφή Τεχνικής
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία
Περιγραφή Τεχνικής
Περιγραφή τεχνικής
Δυο μέρες πριν από τα Χριστούγεννα οι νοικοκυρές ζύμωναν, άφηναν όλο το βράδυ το προζύμι να "μπει" (να φουσκώσει) και την επομένη αφού ζύμωναν "εκόφκαν" (έκοβαν) τα ψωμιά, πύρωναν καλά τον φούρνο, άρχιζαν το ψήσιμο. Πρώτα βέβαια τα ψωμιά για όλη τη βδομάδα και στη συνέχεια κουλούρια και γεννόπιττες (Χριστόψωμα). Ανάλογα με τις οικονομικές, δυνατότητες της κάθε οικογένειας. Τις τελευταίες δεκαετίες προστέθηκε και η βασιλόπιτα με το φλουρί (κωσταντινάτο). Στα χωριά η βασιλόπιτα ήταν αρχικά ένα μεγάλο στρογγυλό ψωμί με σουσάμι πάνω στο οποίο -σε πολλές περιοχές του νησιού- κολλούσαν μια ανθρώπινη φιγούρα από ζυμάρι. Ταουσιάνη (1970) 13. Η κυρία Μαρούλα Ασσιώτη αναφέρει χαρακτηριστικά: Πλέναμε το σιτάρι, το βάζαμε στον ήλιο να στραγγίξει, το παίρναμε στον μύλο για άλεσμα, (αυτή η διαδικασία γινόταν κά8ε βδομάδα για να έχουμε φρέσκο αλεύρι για να είναι πιο αφράτα τα ψωμιά). Ταουσιάνη (1970) 14. Για το πύρωμα μαζεύαμε μαζιά, ξερά φύλλα ή κόνδυλα. Όταν θα ζυμώναμε την επομένη, έπρεπε αποβραδίς να νετζινήσουμε (ανακινήσουμε) το προζύμι μέσα στη βούρνα έτσι ώστε μέχρι το πρωι να "μπει" δηλαδή να φουσκώσει. Το προζύμι το φτιάχναμε με τα απομεινάρια ζυμαριού από το προηγούμενο ζύμωμα. Ξύναμε αυτά τα απομεινάρια από τα πλευρά της βούρνας (λεκάνη για ζύμωμα), προσθέταμε κι άλλο αλεύρι με νερό να γίνει ένα με ενάμιση κιλό περίπου - τόσο χρειαζόμασταν για κάθε φούρνισμα δεκαέξι πάνω, κάτω ψωμιών. Του δίναμε σχήμα μικρής μπάλας, το σκεπάζαμε μ’ ένα ρούχο και το αφήναμε μέσα στην βούρνα μέχρι την επόμενη βδομάδα που θα ξαναζυμώναμε. Σ αυτό το διάστημα το προζύμι "έμπαινε". Το εξωτερικό του περίβλημα σκλήραινε σαν τσόφλι το σπάζαμε και παίρναμε από μέσα το προζύμι. Την άλλη μέρα πρωί-πρωί, έτσι όπως ήταν μέσα στην βούρνα, προσθέταμε αλεύρι με νερό και ζυμώναμε. Βάζαμε επίσης λιγάκι αλάτι. Δεκαέξι κιλά αλεύρι για δεκαέξι ψωμιά*. Αυτή ήταν η συνήθης αναλογία. Μετά το ζύμωμα, φτιάχναμε τα ψωμιά. Κόβαμε ένα κομμάτι από τη ζύμη περίπου ένα κιλό- το βάζαμε στην σανιθκιάν (σανίδι) και το θκιαρτύζαμεν (πλάθαμε) με αλεύρι δίνοντας του μια κάπως στρογγυλεμένη όψη. Για να πάρουν την τελική τους μορφή τα βάζαμε στο γουπποσάνιον (σανίδι με οπές) πάνω στο οποίο είχαμε απλωμένο ένα καθαρό σεντόνι για να μας διευκολύνει, όταν αργότερα θα τα παίρναμε για να τα βάλουμε στο φούρνο. Ταουσιάνη (1970) 15. Αφήναμε τα ωμά ψωμιά μέσα στο γουπποσάνιον δυο με τρεις περίπου ώρες για να μπουν (να φουσκώσουν) και στο μεσοδιάστημα ανάβαμε και πυρώναμε τον φούρνο. Συνήθως χρησιμοποιούσαμε μαζιά*- ξερά φύλλα δένδρων και θάμνων- ή κόνδυλα (δηλ. απομεινάρια από τα σιτηρά). Το πύρωμαν του φούρνου (προθέρμανση) είχε τη δική του τελετουργική διαδικασία. Χρειαζόταν τέχνη και μαστοριά να το επιτύχεις. Αν η θερμοκρασία δεν ήταν η κατάλληλη, υπήρχε ο κίνδυνος τα ψωμιά είτε να μείνουν ωμά είτε να καούν. Σ αυτές τις περιπτώσεις θα έπρεπε να προστεθούν κι άλλα ξερά φύλα ή αν η θερμοκρασία ήταν πιο ψηλή από την επιθυμητή, να μειωθεί. Bάζαμε μέσα στο φούρνο συνεχώς κόνδυλα μέχρι να ασπρίσει το φρύδι του (το πάνω στόμιο του φούρνου). Αν ο φούρνος υπερθερμαινόταν, στη μια ακρη του σύρτη δέναμε ένα βρεγμένο ρούχο και μ’ αυτό, τρίβαμε την επιφάνεια της πλάκας του φούρνου για να μειώσουμε τη θερμοκρασία, καθαρίζοντας την ταυτόχρονα από τις στάχτες και τα αποκαΐδια. Για σιγουριά ρίχναμε λίγο αλεύρι μέσα στο φούρνο. Αν το αλεύρι έπαιρνε ένα κοκκινωπό χρώμα, τότε ήταν σημάδι πως η θερμοκρασία ήταν πιο ψηλή απ' αυτή που χρειαζόμασταν, αν έμενε ξανθό- τότε μπορούσαμε να φουρνίσουμε". "Όταν ο φούρνος ήταν πια έτοιμος, φέρναμε το γουπποσάνιον με τα ψωμιά κοντά κι αρχίζαμε το φούρνισμα. Βάζαμε ένα ένα τα ψωμιά στην άκρη του φουρνόφκιου (φουρνέφκιο σε άλλες περιοχές, πρόκειται για μακρύ ξύλο με στρογγυλή μεταλλική πλάκα), τους κάναμε μια χαρακιά στον γύρο με το μαχαίρι και τα βάζαμε με την βοήθεια του φουρνόφκιου πάνω στην πυρωμένη πλάκα του φούρνου. Κλείναμε. το στόμιο του και τ' αφήναμε 2-3 ώρες εκεί μέσα μέχρι να ψηθούν. Με την ίδια ακριβώς διαδικασία, τις μέρες των γιορτών, τα Χριστούγεννα και την Λαμπρή φτιάχναμε όλα τα άλλα. Τα χριστούγεννα φτιάχναμε κουλούρια, παξιμάδια, γλισταρκές, χριστόψωμα, βασιλόπιτα. Ανάλογα με το είδος, ήταν και οι προσθήκες που βάζαμε στη ζύμη. Γι' αυτά τα γιορτινά εδέσματα προσθέταμε στη ζύμη διάφορα μυρωδικά (μπαχαρικά). Κανέλα, γλυκάνισο, μαστίχα, μέχλεπι, βούτυρο λάδι και σουσάμι. Το σουσάμι το ετοιμάζαμε από το προηγούμενο βράδυ. Το βράζαμε, το κουλιάζαμε (σουρώναμε) κι ύστερα το τρίβαμε με τα χέρια για να φύγει η φλούδα του και κατόπι το απλώναμε να στραγγίξει. Μετά βάζαμε το σουσάμι στην ταμπουτσιάν (κόσκινο), τοποθετούσαμε μια- μια τις γλυσταρκές και τις σισαμώναμεν. Αφήγηση: Μαρούλλα Ασσιώτη (1941-). Καταγραφή Χριστούγεννα 2004 Αθηένου
Κυπριακή Ονομασία
Ελληνική ονομασία
Ετυμολογία - Γλωσσικές Παρατηρήσεις
Μέθοδος Επεξεργασίας
Ψήσιμο στο φούρνο
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία
Χρονολογία χρήσης
Συμπληρωματικά Στοιχεία
Αναφορά σε εδέσματα που παράγονταν τα Χριστούγεννα και το Πάσχα . Στο επισυναπτόμενο αρχείο , ο Αδάμος Κατσαντώνης περιγράφει τη διαδικασία αλέσματος σιταριού και φουρνίσματος-ξεφουρνίσματος, μέσα από τη διαλεκτική ποίηση του.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Ταουσιάνη Ν. Χρίστου (1970), Λαογραφικά Ριζοκαρπάσου, Αιγιαλούσα.
Ερευνητής / Καταχωρητής
Ελένη Χρίστου, Στάλω Λαζάρου
Φωτογραφίες
Συνημμένα
Βρέθηκαν 2 εγγραφές
1
Τίτλος
Η διαδικασία φουρνίσματος και ξεφουρνίσματος, μέσα από τη διαλεκτική ποίηση του Α. Κατσαντώνη.
Η διαδικασία αλέσματος σιταριού, μέσα από τη διαλεκτική ποίηση του Α. Κατσαντώνη.
Περισσότερα
Σχετικό Περιεχόμενο - Σιτηρέσιο
διατροφικές συνήθειες των γεωργών
Ο γεωργός ξεκινούσε τη μέρα του πριν τα χαράματα, συνήθως στις 2 ή 3 το πρωί με ένα δυναμωτικό πρωινό που περιλάμβανε συνήθως σούπα με πουρκούριν [πουρκούριν,το = το πλιγούρι] και φιδέν [...] Γύρω στις 9 με 10 το πρωί, όταν ο ήλιος ανέβαινε ψηλά, σταματούσε τις εργασίες για να ξαποστάσει και να μπουκκώσει [μπουκκώννω = προγευματίζω].
Παραδοσιακή κυπριακή δίαιτα
Η παραδοσιακή κυπριακή δίαιτα, τόσο για λόγους οικονομικούς όσο και λόγω της αφθονίας των φυσικών αγαθών στο νησί, βασιζόταν κυρίως στην κατανάλωση λαχανικών, οσπρίων και ζυμαρικών, πάντα με ψωμί, ενώ το κρέας από ζώα και πουλερικά που εκτρέφανε, σπάνια έφθανε στο τραπέζι, κατά κανόνα σε μέρες γάμων, των μεγάλων γιορτών και όταν ερχόταν ξένος ή υπήρχε στο σπίτι άρρωστος. Στην κυπριακή ύπαιθρο αξιοποιήθηκε διαχρονικά κάθε άγριο ή καλλιεργημένο φυτό και σε κάθε δυνατό συνδυασμό.
Σχετικό Περιεχόμενο - Σκεύη - εργαλεία
βούρνα - γούρνα,η και βουρνίν,το
Σκάφη για ζύμωμα ή μπουγάδα.
Σανίδα, η
Κομμάτι σανιδιού με βαθουλώματα.Την χρησιμοποιούν οι νοικοκυρές όταν ζυμώνουν. Ονομάζεται και βουπποσανίδα ή γουπποσανίδα ή βουπποσάνιον ή γουπποσάνιον ή πινακωτές
Φουρνέφκιο, το
Αναφέρεται και ως φουρνόφκιο
Σχετικό Περιεχόμενο - Συνταγές
Βασιλόπιττα ή βασιλοπούλλα
"...κόβεις το ζυμάρι και πάνω στην σανιδιά του δίνεις ένα στρογγυλό σχήμα. Στο σημείο αυτό προσθέτεις το φλουρί το οποίο τυλίγεις σε βρεγμένη ψαρόκολλα για να μην βγει άγιωμα στη ζύμη σου." (Φλουρού Παρπούνα, Λύση Αμμοχώστου)
Βαφτό
Το χοιρινό λίπος έλιωνε πάνω στο ψωμί σαν βούτυρο, φτιάχνοντας ένα μοναδικό μεζέ. Συνταγή από την Μαραθάσα.
Δαχτυλιές
Οι δαχτυλιές έχουν στενόμακρο σχήμα και χωρίζονται σε παράλληλα κομμάτια, ούτως ώστε να κόβονται ευκολότερα και ομοιόμορφα.
Κατσούρες
Παλιά αποτελούσαν ένα από τα γεύματα της ημέρας, το οποίο συνόδευαν με ελιές και χαλλούμι.
Κατσούρες, το γλυκό των φτωχών, με φρουτοσαλάτα
Οι κατσούρες με ζάχαρη αποτελούσαν διαδεδομένο έδεσμα της περιόδου της Αγγλοκρατίας. Ήταν εύκολο στην παρασκευή αλλά και φτηνό, γι' αυτό και αποκαλείται γλυκό των φτωχών. Στη συγκεκριμένη συνταγή παρουσιάζεται μια ιδιαίτερη παραλλαγή του, αφού συνοδεύεται από φρουτοσαλάτα.
Κατσούρες με έψημα
Συνταγή από τη Μαραθάσα. Στην παραλλαγή αυτή των κατσούρων χρησιμοποιείται προζυμένιο ψωμί μαζί με έψημα, το οποίο απαντάται σε πολλά παραδοσιακά γλυκά της περιοχής.
Μούγκρα
Ένα ανέντακτο και εξεζητημένο τουρσί. "Λιώνουμε το προζύμι μας με νερό κρύο να γίνει σαν πολτός και αφού κρυώσει το κουνουπίδι το βάζουμε σε μπουκάλα και το περιχύνουμε με τον πολτό του προζυμιού να σκεπαστεί καλά." (Κυπερούντα)
προζύμι,το
Στα παλιά χρόνια το προζύμι ζυμωνόταν μέσα στην ξύλινη βούρναν και φυλασσόταν σε ειδικό πιθάρι, το οποίο περιείχε αλεύρι.
Σουππούθκια
Το γλυκό αυτό έδεσμα σε παλαιότερες εποχές καταναλωνόταν καθημερινά, αφού ήταν εύγευστο, οικονομικό και πολύ ωφέλιμο. Η δύο παραλλαγές της συνταγής προέρχονται από τον Άγιο Φώτιο Πάφου και τη Μαραθάσα.
Σταφιδόψωμο
Συνταγή για μια πιο γλυκιά παραλλαγή του κανονικού ψωμιού. "Ζυμώνουμε μέχρι να γίνει το ζυμάρι μας. Έπειτα βάζουμε μέσα τις σταφίδες." (Αθηνά Καμιντζή, Κυπερούντα)
Ψωμί κριθαρένιο
Σε περίπτωση που μια οικογένεια δεν είχε σιτάρι, έπαιρνε τους καρπούς του κριθαριού και παρασκεύαζε αλεύρι, το οποίο χρησιμοποιούσε για να φτιάξει ψωμιά.
Ψωμί με προζύμι
Για την ετοιμασία του προζυμιού χρησιμοποιείται ο Αγιασμός του Τιμίου Σταυρού που γίνεται στις 14 Σεπτεμβρίου. Με το Αγίασμα αυτό και λίγο αλεύρι φτιάχνεται μέρος του προζυμιού, το οποίο είναι έτοιμο εννιά μέρες μετά και διατηρείται ολόχρονα για την παρασκευή ψωμιών και άλλων ζυμωμάτων.
Ψωμί σιταρένιο
"... σιγά σιγά παίρνουμε όλο το αλεύρι προσθέτοντας το νερό, όταν χρειάζεται, και το ζυμώνουμε καλά. Όταν το ζυμώσουμε, το σκεπάζουμε για λίγο να ξεκουραστεί." (Σωτήρα Κυριάκου, Κυπερούντα)
Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία
Κατσαντώνης Α. "Ο Κύκλος του Ψωμιού" από την Ανέκδοτη συλλογή "Λαογραφικές Ρίμες".
Κοινοτικό Συμβούλιο Μαρί, «Παραδοσιακές Τέχνες - Χωριάτικο ψωμί», http://www.mari.org.cy/gr/traditional-lgr/bread-lgr.
Ταουσιάνη Ν. Χρίστου (1970), Λαογραφικά Ριζοκαρπάσου, Αιγιαλούσα.
Σχετικό Περιεχόμενο - Τεχνικές παρασκευής τροφίμων
Παραδοσιακά ζυμώματα- διαδικασία παρασκευής (μελέτη)
Στην επισυναπτόμενη μελέτη περιγράφεται η διαδικασία παρασκευής των παραδοσιακών κυπριακών ζυμωμάτων.
Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα
αβκωτή,η
Πασχαλινό έδεσμα. Οι γυναίκες, αφού ζύμωναν τις κουλούρες και τις φλαούνες, έκαναν μικρές θήκες σε σχήμα σαλιέρας, δηλαδή αλατοθήκης, μέσα στις οποίες τοποθετούσαν όρθια συνήθως ένα ή δύο αβγά ψημένα και κόκκινα.
Άι Βασίλης,ο
Ψωμί ή πίτα της Πρωτοχρονιάς.
αλεύριν,το
Το αλεύρι αποτελεί διαχρονικά τη βασική πρώτη ύλη για την παρασκευή των διαφόρων ζυμωμάτων, με κυριότερο το ψωμί.
αρμυροκουλλούρα,η
Αλμυρή πίτα της Καθαράς Δευτέρας, από αλεύρι, αλάτι και νερό. Το βράδυ, ένα κομμάτι της πίτας έμπαινε κάτω από το προσκέφαλο των νεαρών κοπέλων που ευελπιστούσαν να ονειρευτούν, έτσι, τον μέλλοντα σύζυγό τους.
άρτος,ο - αφράντα,η
Οι άρτοι παρασκευάζονταν σε ειδικές περιπτώσεις όπως στις εορτές Αγιών, τα Χριστούγεννα, το Πάσχα, στους γάμους και τα μνημόσυνα ως προσφορά στην εκκλησία.
Γεννόπιττες
Ψωμιά των Χριστουγέννων. Οι γεννόπιττες είχαν στρογγυλό σχήμα και μέγεθος λίγο μεγαλύτερο από αυτό των ψωμιών. Τις στόλιζαν (πλούμιζαν) με μικρά φύλλα, μικρά σταυρουδάκια κλπ.
Είδη ψωμιών τον 19ον αι. (Ψωμιά, ποξαμάτια, γλυσταριές, τα αρκατένα, τριμυθόπιττες, παννυχίδες)
Mας έτυχε να φτάσουμε σ’ ένα χωριό πολύ αργά τη νύχτα, απρόοπτα και πεινασμένοι, και να υποδεχτούν πολύ φιλόξενα αλλά να μην υπάρχει τίποτα στο σπίτι, ούτε ένα κομμάτι ψωμί, ούτε καν λίγο αλεύρι. Tότε έμπαινε σε ενέργεια το χειρομύλι. Kαι τι ευχαρίστηση νιώθαμε, όταν οι γυναίκες μας έφερναν τα ψωμιά από το αλεύρι του χειρομύλου, που τα τρώγαμε ζεστά αλείφοντάς τα με βούτυρο ... Ohnefalsch-Richter (1900, σελ.96)
σησαμωτά,τα
Αρτοποιήματα με σησάμι: ψωμί, κουλούρια.
ψουμίν,το
Οι γυναίκες έπρεπε να σηκωθούν την αυγή για να ετοιμάσουν το μπούκκωμαν, πού ήταν συνήθως ψουμίν και χαλλούμιν ή ελιές με κρομμύδιν. Βασικά το μπούκκωμαν ήταν μπόλικο ψωμί. Γι' αυτό έλεγαν:Μπούκκωμαν του χωρκάτηένα ψουμίν τζι' ένα κομμάτιν (Χατζηϊωάννου 1994, 223). Επιπλέον γνωστή είναι η λαϊκή ρήση:"Το ψουμίν έν’ συντροφκιά" (Άππιος 1999, 14).
Ψωμί από σιτάρι, διαδικασία παρασκευής
Σχετικό Περιεχόμενο - Χώροι Παραγωγής - Διάθεσης
αλευρόμυλοι,οι
Το ψωμί ήταν πολύ σημαντικό σ' ένα γεύμα. Για την παρασκευή του χρησιμοποιούσαν όχι μόνο σιταρένιο αλεύρι, αλλά και κριθαρένιο, που ήταν πολύ πιο φθηνό. Για το άλεσμα του σιταριού και του κριθαριού [...] πήγαιναν στους αλευρόμυλους...
Θέμα
Περιεχόμενο
Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας Κύπρου και τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ΔΕΣΜΗ 2008 χρηματοδοτείται από την Κυπριακή Δημοκρατία και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ε.Ε
.
Πνευματικά Δικαιώματα
© 2010 - Εικονικό Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής