Αναζήτηση Τεκμηρίων

Başlık
αφέλια,τα

Κομμάτια χοιρινού κρέατος, τηγανισμένα και μαγειρεμένα με κρασί και κόλιανδρο.

«Χοιρινά αφέλια» <br/> Πηγή: http://www.kasarolla.com/2010/01/syntagh-binteo-hoirina-afelia.html

Ονομασία - Προέλευση
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Ονομασία - Προέλευση

Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου

Ελληνική ονομασία - Περιγραφή

Πρόκειται για παραδοσιακό κυπριακό έδεσμα βασισμένο σε χοιρινό κρέας (σε μικρά κομματάκια), τηγανισμένο και μαγειρεμένο με (κόκκινο) κρασί και κόλιανδρο (Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 3, λήμμα αφέλια,τα, 78; Πετάσης 1992, 256; Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Αφέλια, 29).

Γλωσσικές Παρατηρήσεις

ΕΤΥΜ. < αρχ. οβελός, δηλαδή σούβλα (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Αφέλια, 29)

Μέθοδος Εξασφάλισης

Άλλο

Μέθοδος Επεξεργασίας

Τα αφέλια μαγειρεύονται στην κατσαρόλα.

Για τη παρασκευή των αφελιών, η νοικοκυρά τσιγάριζε μικρά κομμάτια ψαχνού κρέατος σε μύλλαν, τα άρτυζε με αποξηραμένο κόλιανδρο και τα έσβηνε με μαύρο ξηρό κρασί (Πετάσης 1992, 256).

Άλλες νοικοκυρές πριν τσιγαρίσουν το κρέας το μαρινάριζαν σε κρασί και κόλιανδρο (Υπουργείο Γεωργίας 2010, Κυπριακά παραδοσιακά παρασκευάσματα, 41). 

«Κόφκεις το κριάς το σιοιρινόν μιτσίν-μιτσίν. Τηανίζεις το τζιαι μετά βάλλεις του κρασίν στερκόν τζιαι στουππώνεις το. Αντινάσσεις την μαείρισσαν προηγουμένως τζιαι μετά βάλλεις τζιαι κόλιαντρον» (Μαυροκορδάτος 2003, 306).

** Για τη συνταγή των αφελιών, βλ. το αντίστοιχο λήμμα στην κατηγορία Παραδοσιακές Συνταγές. Επίσης, στην ίδια κατηγορία βλ. τα λήμματα αφέλια με μανιτάρκα τζ̆αι [τζαι] πουρκούριν,τα και αφέλια με ρίγανη,τα.

Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

Το φαγητό αυτό, από μικρά κομμάτια (κύβους) χοιρινού κρέατος, τηγανισμένου και μαγειρεμένου με κρασί ξηρό μαύρο, είναι ιδιαίτερα εύγευστο και σχολιάζεται χαρακτηριστικά από τον Ξενοφών Π. Φαρμακίδη: «Αποκτά τότε ευάρεστον γεύσιν και είναι η μόνη περίπτωσις, καθ’ ην δύναται τις να φάη αρκετόν χοιρινόν πλην των αλλάντων, χωρίς να το αηδιάση και αναουλιαστή» (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα αφέλια,τα, 134).

Τα αφέλια προσφέρονταν ως φαγητό ή μεζές σε ιδιαίτερες περιστάσεις και θεωρούνταν καλό φαγητό (Ξιούτας 1978, 158).

Εορταστικές Περιστάσεις

Τα αφέλια γίνονταν την ημέρα των χοιροσφαγίων, με τα «γλυτζ̆ιά του σ̆οίρου», δηλαδή το λιπαρό κρέας κάτω από τον λαιμό του χοίρου. Σερβίρονταν με πουργούρι πιλάφι (Προφ. μαρτυρία: Κυριάκος Παντελή, 71 ετών, Σωτήρα - Αμμόχωστος).

Συμβολικές Χρήσεις

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Μνεία στα αφέλια γίνεται στην κυπριακή δημοτική ποίηση. Στα ακριτικά ποιήματα οι ήρωες εκτός από το ότι μεγαλώνουν γρήγορα, έχουν και πολύ μεγάλη όρεξη. Αυτό αποτελεί και δείγμα παλληκαριάς και δύναμης γι’ αυτό και στα ποιήματα αυτά περιλαμβάνονται κατάλογοι φαγητών. Παρακάτω ακολουθεί ένα παράδειγμα του συγκεκριμένου κοινού τόπου (Ξιούτας 2008, 76):
Ο Αζγουρής
«Γίνην τριών ημερινών ζητά ψουμίν να φάη
Μισό ψουμί του δώκασιν εσυντροόλησέν το
Σωστόν ψουμίν του δώκασιν, εκλωτσοκόπησέν τον.
Έφαν εφτά φουρνιές ψουμιά (τζ’αι πέντε ποξαμάτιν,
Δαμάλιδ δώδεκαμ μηνών αφέλια στο τηάνιν).
Εφτά σκάλες σαλατικά σέλλινα τζ’αι ρεπάνια
Έφαν τα τζ’αι το Αρεστίν τζ’αι εζήτησεν τους τζ’άλλα.»
Το Αρεστίν είναι ο νεογέννητος γιος του ήρωα Ασγουρή, ο οποίος εδώ παρουσιάζεται σε μικρή ηλικία (τριών ημερών) να τρώει εφτά φουρνιές ψωμιά, πέντε φουρνιές παξιμάδια, ένα μικρό μοσχάρι, αφέλια και εφτά σκάλες λαχανικά. Η υπερβολή αυτή στοχεύει να αναδείξει τη δύναμη του γιού του ήρωα. Οι στίχοι που βρίσκονται σε αγκύλες αποτελούν εικασία του Ξιούτα.

Βιβλιογραφία

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία. 

Μαυροκορδάτος Γ. Ι. (2003), Δίκωμο: Το χθες και το σήμερα, Λευκωσία.

Ξιούτας Π. (1978), Κυπριακή λαογραφία των ζώων, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XXXVIII, Λευκωσία.

Ξιούτας Π. (2008), Από τα Τραγούδια μας, Newspage Publications, Λευκωσία.

Παυλίδης Α. (επιμ.) (1985), Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 3, Φιλόκυπρος, Λευκωσία. 

Πετάσης Γ. (1992), Η κωμόπολη της Κυθρέας: ιστορική, αρχαιολογική, πολιτιστική και λαογραφική επισκόπηση, Στέλιος Λειβαδιώτης Λτδ., Λευκωσία.

Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.

Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωργίας (2010), Κυπριακά παραδοσιακά παρασκευάσματα, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Λευκωσία.


Προφ. μαρτυρία: 

Κυριάκος Παντελή, 71 ετών (ημερομ. γένν. 20/02/1943), Σωτήρα - Αμμόχωστος.


Πηγή φωτογραφίας:

«Χοιρινά αφέλια» (http://www.kasarolla.com/2010/01/syntagh-binteo-hoirina-afelia.html)

Ερευνητής / Καταχωρητής

Δήμητρα Δημητρίου, Τόνια Ιωακείμ, Στάλω Λαζάρου, Κυριακή Παντελή, Σάββας Πολυβίου, Αργυρώ Ξενοφώντος

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Βρέθηκε μία εγγραφή.1

Başlık
Διατροφική ανάλυση της συνταγής για τα Αφέλια (Χ. Τσιάκλα, 2011)

Περισσότερα

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Başlık
αφέλια,τα

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Başlık αφέλια,τα

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Başlık
αφέλια,τα