Αναζήτηση Τεκμηρίων

Başlık
χαλίτζ̆ια (χαλίτζια) Τηλλυρκάς,τα

Τα χαλίτζια Τηλλυρίας είναι μαλακό τυρί, λευκού χρώματος, με τρύπες και υπόξινη γεύση.

«χαλίτζ̆ια Τυλληρκάς» <br/> Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας

Ονομασία - Προέλευση
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Ονομασία - Προέλευση

Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου

Ελληνική ονομασία - Περιγραφή

Πρόκειται για τυρί άσπρου χρώματος, με τρύπες και υπόξινη γεύση (Γιαγκουλλής 2014 , λήμμα χαλίτσ̆α,τα).
 
Τα χαλίτζ̆ια παρασκευάζονται στην περιοχή Τηλλυρίας [Τηλλυρία,η = ορεινή χερσόνησος της Κύπρου στο βορειοδυτικό μέρος του νησιού ανάμεσα στον Kόλπο Χρυσοχούς και τον Kόλπο του Μόρφου] αλλά και της Τσακκίστρας [Τσακκίστρα,η = κοινότητα της επαρχίας Λευκωσίας], από νωπό πρόβειο ή αιγινό γάλα, ή μείγμα αυτών. 

Ο Χρύσανθος Στ. Κυπριανού σημειώνει στην έκδοσή του «Μερικές κυπριακές τροφές του χωριού Τσακκίστρα» ότι για την παρασκευή των χαλίτζ̆ιών οι κτηνοτρόφοι χρησιμοποιούσαν το γάλα που παρήγαν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν τα πρόβατα έβοσκαν τα υπολείμματα του θερισμού (Κυπριανού 1970). 

Σύμφωνα με τον Σωτήρη Οικονομίδη, στο «Το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα της Κύπρου με ιδιαίτερη αναφορά στο τυρί χαλλούμι», παρασκεύαζαν το τυρόπηγμα όπως το χαλλούμιν και το έσφιγγαν μέσα σε ταλάρκα [ταλάριν (το) = στρογγυλό πλεκτό καλάθι όπου βάζουν το νέο τυρί για να στραγγίξει ο ορός]. Κατόπιν, βγάζοντάς το από το ταλάριν, το έκοβαν σε φέτες πάχους δύο εκ. περίπου, αλάτιζαν τις φέτες και τις άφηναν σε λεκάνη να κρυώσουν. Την επόμενη μέρα τις τοποθετούσαν σε δοχείο με αλατισμένο τυρόγαλα, όπου τα χαλίτζ̆ια μπορούσαν να διατηρηθούν μέχρι ένα χρόνο (Οικονομίδης 2004, 90).

Γλωσσικές Παρατηρήσεις

ΕΤΥΜ. < halîc [μεγάλο τσαννάκι (διαλεκτ.) = πήλινο πιάτων των χωρικών, η γαβάθα] (Γιαγκουλλής 2014, λήμμα χαλίτσ̆α,τα) / Η λέξη χαλίτζ̆ια προέρχεται από τη λέξη χαλίκι. Επομένως, πιθανόν να ονομάστηκαν έτσι διότι μοιάζουν στο σχήμα με βότσαλα και χαλίκια (Σημ. Στάλω Λαζάρου).

Μέθοδος Εξασφάλισης

Οικιακή κτηνοτροφία, Κτηνοτροφία

Μέθοδος Επεξεργασίας

Χρησιμοποιείται νωπό γάλα αμέσως μετά το άρμεγμα. Αφού φιλτραριστεί μέσα από λεπτό και με πυκνή ύφανση τυρόπανο, προστίθεται πυτιά και αφήνεται περίπου 1 ώρα για να πήξει. Το τυρόπηγμα τοποθετείται σε ταλάρκα και πιέζεται ελαφρά με το χέρι. Ακολούθως, αφαιρείται και κόβεται σε τέσσερα κομμάτια, αλατίζεται και τοποθετείται σε νορόν [νορός (ο) = ο ορός γάλακτος] χωρίς την αφαίρεση της αναρής [αναρή (η) = η μυζήθρα] (ο νορός που περισσεύει χρησιμοποιείται για παρασκευή αναρής). Σε χαμηλές θερμοκρασίες, για την ωρίμανση του τυριού απαιτούνται μέχρι και 40 ημέρες, ενώ σε ψηλές θερμοκρασίες, αυτή επιτυγχάνεται σε μικρότερο χρονικό διάστημα. Τα χαλίτζ̆ια Τηλλυρίας διατηρούνται σε άλμη νορού για αρκετούς μήνες.

Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

Τα χαλίτζ̆ια καταναλώνονται είτε κομμένα στη σαλάτα, είτε με ψωμί, ή μόνα τους ραντισμένα με ελαιόλαδο και πασπαλισμένα με ρίγανη.

Εορταστικές Περιστάσεις

Δεν είναι γνωστό εάν συνδεόταν παλιότερα με οποιεσδήποτε εορταστικές περιστάσεις.

Συμβολικές Χρήσεις

Δεν είναι γνωστές οποιεσδήποτε συμβολικές χρήσεις.

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Σύμφωνα με τους τοπικούς παραγωγούς της Τυλληρίας, η τεχνογνωσία παραγωγής του προϊόντος έχει μεταφερθεί από γενιά σε γενιά μέχρι σήμερα.

Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2014), Θησαυρός της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικός, Ετυμολογικός, Φρασεολογικός και Ονοματολογικός, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,74, Λευκωσία.

Κυπριανού Χ. Στ. (1970), Μερικές κυπριακές τροφές του χωριού Τσακκίστρα, Εκδόσεις Γυμνασίου Λαπήθου, Λάπηθος.

Οικονομίδης Σ. (2004), Το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα της Κύπρου με ιδιαίτερη αναφορά στο τυρί χαλλούμι, Οργανισμός Κυπριακής Γαλακτοκομικής Βιομηχανίας, Λευκωσία.

Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωργίας (2010), Γαστρονομικός χάρτης της Κύπρου, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών (Γ.Τ.Π. 379/2010–2.000), Λευκωσία.


Πηγή φωτογραφίας: 

«χαλίτζ̆ιαΤυλληρκάς» (Υπουργείο Γεωργίας)

Ερευνητής / Καταχωρητής

Στάλω Λαζάρου, Δήμητρα Δημητρίου, Αντωνία Ματάλα, Ελένη Χρίστου, Αργυρώ Ξενοφώντος

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Περισσότερα

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Başlık
χαλίτζ̆ια (χαλίτζια) Τηλλυρκάς,τα

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Başlık χαλίτζ̆ια (χαλίτζια) Τηλλυρκάς,τα

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Başlık
χαλίτζ̆ια (χαλίτζια) Τηλλυρκάς,τα