Sign In
Home
Project
Vision
Goals
Benefits
Target group
Integration
Deliverables
Future plans
Publications
Logo
Partners
Research team
Partners - Researchers
Other partners
Contribution
Main supporters
Supporters
Grants
News
Connections
Sitemap
Contact
Foods
Traditional recipes
Ratio - Lunches
Production areas
Production methods
Traditional utensils and tools
Bibliography
Food museums tour
Food ads
Education
Food industries history of Cyprus
Newsletter
newsletter
Κατάλογος ενημέρωσης
Updated list 30 09 14
Updated list 30 09 14b
DIAITOLOGOI
MASS MEDIA
LIST updated 22.1014
Συνέδριο Κυπρίων Γεύσεις
ΣΥΝΕΔΡΙΟ "ΚΥΠΡΙΩΝ ΓΕΥΣΕΙΣ"
23.10.14 xls
mme2test
Schools 25 10 14
TEST3
τεστ
TEST 10 1 17
ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ 11 10 17
SXOLEIA MESH & TEXNIKHS
em@il
*
Τεκμήρια
Title
μάτσ̆ες (μάτσες),οι
Είδος λειωμένων σταφίδων.
Name - Origin
Functional Role
Additional information & references
Name - Origin
Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου
Ελληνική ονομασία - Περιγραφή
Πρόκειται για γλυκόξινο κατασκεύασμα από λειωμένες ρώγες μαύρου σταφυλιού (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα μάτσ̆ες,οι, 276), που τοποθετούνται σε κούμνες και υπόκεινται ζύμωση (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Μάτσιες, 85). Χρησιμοποιούνται αντί μαρμελάδας (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα μάτσ̆ες,οι, 276).
Γλωσσικές Παρατηρήσεις
ΕΤΥΜ. < μακκώννω [μακκώννω = τσαλακώνω] (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα μάτσ̆ες,οι, 276; Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Μάτσιες, 85). Κατά Καραποτόσογλου, από τουρκ. maççez (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα μάτσ̆ες,οι, 276) Ο Ιωάννης Ερωτόκριτος σημειώνει στο Γλωσσάριό του πως ίσως η λέξη έχει σχέση με το μάζα, το οποίο λέγεται και μάτσα, δηλαδή δέσμη (Κυπρή 1989, λήμμα μάκκα,η, 207). εν. μάκκα (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Μάτσιες, 85; Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα μάκκα,η, 292)· σύμφωνα με τον Ερωτόκριτο ο ενικός είναι σχεδόν άχρηστος. Απαντά στην παροιμιώδη φράση: «Ὁ τσούρουλλος ἒφαν τήν μάκκαν τζ̆ι ἐμέθυσεν τζ̆ι ἐφώναξεν "ποῦ γεράτζ̆ια να τά σ̆σ̆ίσω, ποῦ φαρκόνια νά τά φάω" τζ̆ι ἃμα τζ̆ι ἐσ̆σ̆ιάστην τήν ὀσ̆σ̆ιάν τοῦ ζάνου, ἐτρύπωσεν ’πό κάτω ’πού τόν βῶλον». Λέγεται για τους αδύνατους και ανίσχυρους, οι οποίοι, θέλοντας να επιδείξουν τόλμη, αναλαμβάνουν επιδεικτικώς ή επιχειρούν να πράξουν πράγματα υπέρτερα της δύναμής τους, τα οποία εγκαταλείπουν προ του ελαχίστου προσκόμματος ή κινδύνου (Κυπρή 1989, λήμμα μάκκα,η, 207). Τις μάτσ̆ες συνήθιζαν οι αγρότες να τις καταναλώνουν το καλοκαίρι στο θέρος: «Τές μάκκες σύναέ τες, νά τρῶμεν τό καλοκαίριν» (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα μάκκα,η, 292).
Μέθοδος Εξασφάλισης
Συλλογή
Μέθοδος Επεξεργασίας
«Οι μάτσ̆ες ήταν σταφύλια, τα οποία αποξηραίνονταν πάνω στο αμπέλι (σταφίδια). Τα αποθήκευαν μέσα στα κουμνιά» (Προφ. μαρτυρία: Ξενοφών Λαζάρου, 74 ετών, Πολιτικό - Λευκωσία). Η κα Μαρίνα Κάττου από το Βουνί Λεμεσού αναφέρει: «Εξερανίσκαν πάνω στην κουζούπαν τζ̆αι επιάνναμεν τα και εγεμώνναμεν έναν βαζούιν και ετρώαμεν τα.» Οι λειωμένες ρώγες των σταφυλιών, δηλαδή οι «σκάρτες», αφαιρούνταν από τις γυναίκες και τα παιδιά κατά τη διάρκεια του τρύγου από τα τσαμπιά και συγκεντρώνονταν μέσα σε κουρελλόν για να γίνουν μάτσ̆ες, δηλαδή είδος μαρμελάδας που γινόταν χωρίς βράσιμο, ύστερα από εξάτμιση και μερική ζύμωσή τους. Η γεύση των ματσ̆ών ήταν γλυκόξινη και ευχάριστη. Τις φύλαγαν μετά την παρασκευή τους σε μικρές κούμνες (Ιωνάς 2001, 102). Ο Χαμπής Χριστοδούλου Νύσση (γεννηθείς το 1898 στη Λεμύθου, Λαογραφικό Αρχείον Τ. 566, Χφ. 1) αναφέρει: «Μάτσ̆ες έν’ τα λιωμένα σταφύλια, τα σκάρτα» (Ιωνάς 2001, 104).
Functional Role
Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων
Τα χρησιμοποιούσαν σαν επιπρόσθετο πάνω στο πιλάφι από πουργούρι. Θεωρούνταν πολύ πιο εύγευστα από τα σταφίδια, τα οποία παρασκευάζονταν με τη συμβατική μέθοδο αποξήρανσης (Προφ. μαρτυρία: Ξενοφών Λαζάρου, 74 ετών, Πολιτικό - Λευκωσία). Οι ματσ̆ές ήταν σαν μαρμελάδα με γλυκόξινη και ευχάριστη γεύση. Συνήθως, καταναλώνονταν από τους Κύπριους τον χειμώνα τις ημέρες που νήστευαν. Το μπούκκωμαν και το κολατσιό των παιδιών στο σχολείο πολλές φορές περιλάμβανε μάτσ̆ές (Ιωνάς 2001, 102).
Εορταστικές Περιστάσεις
Συμβολικές Χρήσεις
Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες
Παιδιά, Χειρωνάκτες
Additional information & references
Χρονολογία
Συμπληρωματικά Στοιχεία
Βιβλιογραφία
Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία. Ιωνάς Ι. (2001), Τα παραδοσιακά επαγγέλματα της Κύπρου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧΧΧVΙΙ, Λευκωσία. Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία. Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία. Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1989), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Γ΄, Γλωσσάριον Ιωάννου Ερωτοκρίτου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XIV, Λευκωσία. Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία. Προφ. μαρτυρίες: Ξενοφών Λαζάρου, 74 ετών, Πολιτικό - Λευκωσία. Καταγραφή: Στάλω Λαζάρου, Οκτώβρης 2010. Επιμ. Στάλω Λαζάρου. Μαρίνα Κάττου, 65 ετών, Βουνί - Λεμεσός. Καταγραφή: Ζηνοβία Χαραλάμπους, Οκτώβρης 2010. Επιμ. Στάλω Λαζάρου.
Ερευνητής / Καταχωρητής
Στάλω Λαζάρου, Δήμητρα Δημητρίου, Αργυρώ Ξενοφώντος, Τόνια Ιωακείμ
Photographs
Attachments
More
Subject
Body
Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας Κύπρου και τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ΔΕΣΜΗ 2008 χρηματοδοτείται από την Κυπριακή Δημοκρατία και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ε.Ε.
Πνευματικά Δικαιώματα
© 2010 - Εικονικό Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής
GNOMON Pliroforiki (Cyprus) Ltd