Τεκμήρια

Title
ατρασ̆ία (ατρασία) - ατρατζ̆ί(δ)α (ατρατζί(δ)α),η

Το φυτό αυτό ανήκει στην κατηγορία των πικρών χόρτων. Τρώγεται πριν από την άνθισή του και μαγειρεύεται ολόκληρο, βραστό και με διάφορα όσπρια.

«Ατρασ̆ία ή τρισατζ̆ία» <br/> Πηγή: Καντζηλάρης 2007, 270

Name - Origin
Functional Role
Additional information & references

Name - Origin

Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου

Ελληνική ονομασία - Περιγραφή

Είναι μονοετής ή διετής, πολύκλαδος θάμνος 20-50 εκ. Βλαστοί τεφροκαστανοί, ραβδωτοί και ελαφρά τριχωτοί, όρθιοι ή απλωμένοι ψηλά και πλάγια, δίνοντας στο φυτό περίπου σφαιρική όψη. Φύλλα βάσης σε ροζέτα, σύνθετα, πτερωτά ή δις πτερωτά. Ανώτερα φύλλα κατ' εναλλαγή, απλά, άμισχα, αντιλογχοειδή, πριονωτά, με άκανθα στην κορυφή κάθε προεξοχής του χείλους, τριχωτά και στις δυο επιφάνειες. Άνθη σε μονήρη ωοειδή ή σχεδόν σφαιρικά κεφάλια, τα οποία περιβάλλονται από πράσινα φυλλάρια (βράκτεια), με υμενώδες περιθώριο και που φέρουν σκληρές και ευθύγραμμες υπόλευκες άκανθες με τριγωνική βάση, επί της οποίας ορθώνονται 2-3 μικρότερες άκανθες. Ανθίδια κίτρινα, τα εξωτερικά (επιχείλια) άγονα. Ανθίζει Απρίλιο - Ιούλιο. Καρπός αχαίνιο (ξερός, αδιάρρηκτος, μονόσπερμος καρπός που συμφύεται πλήρως με το σπέρμα). Πατρίδα του οι Νοτιοανατολικές Μεσογειακές χώρες. Κοινό φυτό που απαντάται σε άγονες ή βραχώδεις περιοχές, σε καλλιεργημένα χωράφια ή πλάγια δρόμων, με υψόμετρο από την επιφάνεια της θάλασσας μέχρι 650 μ. (Savvas Tryfonos, "Centaurea hyalolepis").

Σύμφωνα με τον Ξενοφών Π. Φαρμακίδη, πρόκειται για το ασπράγκαθο (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα αδρατζ̆ί(δ)α,η, 39). Ο Γεώργιος Λουκάς σημειώνει στο Γλωσσάριό του πως είναι άγριο χόρτο (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα αδρατζ̆ίδες,οι, 118), ενώ ο Ιωάννης Ερωτόκριτος επισημαίνει πως είναι είδος πικρού και ακανθώδους φυτού του γένους της αγκινάρας, που φυτρώνει στους αγρούς (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα αδρακίδα και αγρακίδα,η, 14).

Γλωσσικές Παρατηρήσεις

ΕΤΥΜ. ατρατζ̆ίδα < μτγν. ατρακίς (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα αδρατζ̆ί(δ)α,η, 39)

Επιστημονική ονομασία: Centaurea hyalolepis Boiss (κενταύρεια η υαλολεπίς) (http://savvastryfonosplants.com/centaurea-hyalolepis/)

Ο Γεώργιος Λουκάς στο Γλωσσάριό του χρησιμοποιεί την παραλλαγή αδρακίδα και αγρακίδα (κι = ci ιτλ.) (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα αδρακίδα και αγρακίδα,η, 14).

Ο Ξενοφών Π. Φαρμακίδης σημειώνει στο Γλωσσάριό του ότι την παραλλαγή ατραχούδα τη χρησιμοποιούσαν στις Αρόδες της επαρχίας Πάφου (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα ατραχού(δ)α,η, 525).

Μέθοδος Εξασφάλισης

Συλλογή

Μέθοδος Επεξεργασίας

Τρώγεται πριν από την άνθισή του, βραστό και μέσα σε διάφορα όσπρια. Μαζεύεται από τον Γενάρη μέχρι τον Μάρτη (Καντζηλάρης 2007, 263).

Functional Role

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

Μαγειρεύεται ολόκληρο το φυτό και ανήκει στην κατηγορία των πικρών χόρτων. Περιέχει φλαβονοειδή γλυκοσίδια, αιθέριο λάδι, οργανικά οξέα, ανόργανα άλατα, πικρές ουσίες, κενταυρίνη, τανίνη, βλέννα και χλωροφύλλη. Είναι ορεκτικό (Καντζηλάρης 2007, 263).

Εορταστικές Περιστάσεις

Συμβολικές Χρήσεις

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Additional information & references

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Είναι τονωτικό και συστήνεται για εξασθενημένους οργανισμούς, νευρασθένειες και αλλεργικές καταστάσεις. Είναι εμμηναγωγό και συστήνεται όταν υπάρχει καθυστέρηση της περιόδου. Επίσης, είναι χωνευτικό, μαλακτικό και καταπολεμεί την δυσκοιλιότητα. Βοηθά επίσης στη θεραπεία της αρτηριοσκλήρωσης (Καντζηλάρης 2007, 263).

Οι βλαστοί τα φύλλα και τα άνθη επειδή περιέχουν τοξικές ουσίες κι όταν φαγωθούν από αιγοπρόβατα και άλογα προκαλούν διάρροια ή και θάνατο. Με το μαγείρεμα οι τοξίνες καταστρέφονται (Savvas Tryfonos, "Centaurea hyalolepis").

Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.

Καντζηλάρης Γ. (2007), Το Καϊμακλί μέσα από το πέρασμα του χρόνου, Έκδοση Νέας Συνεργατικής Πιστωτικής Εταιρείας Καϊμακλίου, Λευκωσία.


Διαδικτυακή πηγή:
 
Savvas Tryfonos, "Centaurea hyalolepis", http://savvastryfonosplants.com/centaurea-hyalolepis/.


Πηγή φωτογραφίας:

«Ατρασ̆ία ή τρισατζ̆ία» (Καντζηλάρης 2007, 270)

Ερευνητής / Καταχωρητής

Ελένη Χρίστου / Πετρούλα Χατζηττοφή, Αργυρώ Ξενοφώντος

Photographs

Foods

Traditional recipes

Ratio - Lunches

Production areas

Production methods

Traditional utensils and tools

Bibliography

Food museums tour

Food ads

Education

Food industries history of Cyprus

Title
ατρασ̆ία (ατρασία) - ατρατζ̆ί(δ)α (ατρατζί(δ)α),η

Photographs

Attachments

Title ατρασ̆ία (ατρασία) - ατρατζ̆ί(δ)α (ατρατζί(δ)α),η

Photographs

Attachments

Title
ατρασ̆ία (ατρασία) - ατρατζ̆ί(δ)α (ατρατζί(δ)α),η