Τεκμήρια

Title
Το χαλούμι στη διατροφή των σύγχρονων Κυπρίων

Το χαλούμι φρέσκο ή ώριμο, θεωρείται σήμερα η σημαία της αυθεντικής κυπριακής κουζίνας. Για αιώνες, το τυρί αυτό κατέχει ξεχωριστή θέση στο κυπριακό διαιτολόγιο και συνεχίζει να αποτελεί μέρος των καθημερινών μας διατροφικών συνηθειών. Το χαλούμι δεν είναι απλά ένα προϊόν της Κύπρου αλλά αποτελεί μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου αφού η παρασκεύη του συνδέεται άμεσα με την παραδοσιακή αγροτική ζωή και την κοινωνική αλληλεγγύη που χαρακτηρίζει ακόμη και σήμερα τα χωριά της Κύπρου.

Description
Additional information & references

Description

Περιγραφή Σιτηρεσίου

Το χαλούμι είναι ένα προϊόν που διαμέσου των αιώνων κατέχει ξεχωριστή θέση στο διαιτολόγιο των Κυπρίων. Η παρασκευή χαλουμιού συνεχίζει να γίνεται ακόμη και σήμερα με τον παραδοσιακό τρόπο.
Οι Κύπριοι, ενήλικες και παιδιά, τόσο στα χωριά όσο και στις πόλεις, χρησιμοποιούν το χαλούμι καθημερινά και το αξιοποιούν με πολλούς τρόπους στην διατροφή τους.
Το χαλούμι σερβίρεται είτε ως φρέσκο, είτε ως ώριμο. Τους θερμούς καλοκαιρινούς μήνες οι Κύπριοι καταναλώνουν το ώριμο κυρίως χαλούμι με κρύο καρπούζι, το οποίο αποτελεί ένα πλήρες και συνάμα ελαφρύ μεσημεριανό ή βραδινό γεύμα. Τους χειμερινούς μήνες, το χαλούμι συνοδεύει ένα άλλο παραδοσιακό πιάτο, τη σούπα τραχανά. Ο τραχανάς συνεχίζει να αποτελεί τη παραδοσιακή σούπα του χειμώνα, της οποίας το χαλούμι είναι απαραίτητο συστατικό που σερβίρεται προς το τέλος της ετοιμασίας της σούπας ή κατά το σερβίρισμα της.
Επίσης, το χαλούμι όταν σερβίρεται με μέλι και καρυδόψιχα αποτελεί ένα εύγευστο επιδόρπιο. Τέλος, αρκετά παραδοσιακά παρασκευάσματα, όπως οι χαλουμόπιττες και τα πουρέκια του χαλουμιού φτιάχνονται με την προσθήκη σε ζύμη ώριμου ή φρέσκου χαλουμιού.
Το χαλούμι επίσης καταναλώνεται τηγανισμένο, ψημένο στο φούρνο ή σε φέτες στη σχάρα, όπου το εσωτερικό τους μαλακώνει ενώ στο εξωτερικό δημιουργείται μια ξεροψημένη και συνάμα εύγευστη κρούστα. Η δυνατότητα σερβιρίσματος ψημένου χαλουμιού οφείλεται στην ιδιότητα του να μη λιώνει σε ψηλές θερμοκρασίες (κάτι που οφείλεται στη διαδικασία παραγωγής του), η οποία το κάνει να ξεχωρίζει από τα άλλα τυριά.
(Περιοδικό Αγρότης (ΥΓΦΠΠ) 2008)

Διαφοροποίηση ανάλογα με το δημογραφικό προφίλ

Ενήλικες και παιδιά
Κατοίκοι χωριών και πόλεων

Additional information & references

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Ο παραδοσιακός χαρακτήρας του χαλουμιού διαφαίνεται μέσα από τη σηματική θέση που κατείχε στη ζωή των κατοίκων από τα παλιά χρόνια, καθώς και η μεταφορά των γνώσεων και της εμπειρογνωμοσύνης των παραγωγών από οικογένεια σε οικογένεια και από γενιά σε γενιά. Με βάση ιστορικές αναφορές, η παραγωγή του χαλουμιού στην Κύπρο είναι γνωστή εδώ και αρκετούς αιώνες. Κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας, το 1554 ο Florio Bustron κάνει αναφορά στα πρόβατα και τις αίγες της Κύπρου και για το τυρί αυτό, το οποίο στην ενετική γλώσσα λεγόταν calumi. Αναφέρει μάλιστα ότι παρασκευαζόταν τον Μάρτιο, περίοδος που υπάρχει υψηλή παραγωγή ποιοτικού ολόπαχου γάλακτος.
Παλαιότερα η παρασκευή χαλουμιού στα αγροτικά σπίτια είχε ιδιαίτερη σημασία για τους κατοίκους, αφού, εκτός από την κάλυψη των αναγκών διατροφής, αποτελούσε πρακτική κοινωνικής αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας ανάμεσα στις οικογένειες, καθώς και ευκαιρία συναναστροφής και κοινωνικοποίησης μεταξύ τους, ιδιαίτερα ανάμεσα στις γυναίκες που το παρασκεύαζαν. Λόγω των μικρών ποσοτήτων γάλακτος που παρήγε η κάθε οικογένεια από τα ζώα της, οι γειτόνισσες του χωριού δημιουργούσαν μικρούς συναιτερισμούς για την αξιοποίηση του γάλακτος τους. Με τον τρόπο αυτό μέσα σε διάστημα λίγων εβδομάδων, όλη η γειτονιά είχε τα χαλούμια της έτοιμα για κατανάλωση. Η αρχηγός και συντονίστρια του συναιτερισμού ονομαζόταν "γαλαταρκά" και ήταν συνύθως η γυναίκα με τα περισσότερα ζώα. Αυτή, πρώτη άρχιζε το πήξιμο του γάλακτος για την παρασκευή του χαλουμιού.
Παράλληλα με την οικιακή παραγωγή, σταδιακά δημιουργήθηκαν στα χωριά μικρά τυροκομεία όπου παράγονταν χαλούμι και αναρή, καλύπτοντας έτσι τις καταναλωτικές ανάγκες των κατοίκων της περιοχής. Σήμερα στην ύπαιθρο λειτουργούν πολλές μικρές αναβαθμισμένες βιοτεχνίες που παράγουν χαλούμι και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα, ακολουθώντας φυσικά τον παραδοσιακό τρόπο παρασκευής (Περιοδικό Αγρότης (ΥΓΦΠΠ) 2008).

Βιβλιογραφικές αναφορές

Αγρότης (2008) "Αφιέρωμα στο χαλούμι - το παραδοσιακό προϊόν της Κύπρου", Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Ιανουάριος-Φεβρουάριος-Μάρτιος 2008.

Ερευνητής / Καταχωρητής

Βαρβάρα Γιάγκου

Foods

Traditional recipes

Ratio - Lunches

Production areas

Production methods

Traditional utensils and tools

Bibliography

Food museums tour

Food ads

Education

Food industries history of Cyprus

Title
Το χαλούμι στη διατροφή των σύγχρονων Κυπρίων

Photographs

Attachments

Title Το χαλούμι στη διατροφή των σύγχρονων Κυπρίων

Photographs

Attachments

Title
Το χαλούμι στη διατροφή των σύγχρονων Κυπρίων