Τεκμήρια

Title
Γεννόπιττες

Ψωμιά των Χριστουγέννων. Οι γεννόπιττες είχαν στρογγυλό σχήμα και μέγεθος λίγο μεγαλύτερο από αυτό των ψωμιών. Τις στόλιζαν (πλούμιζαν) με μικρά φύλλα, μικρά σταυρουδάκια κλπ.

Γεννόπιττα ή γεννοπούλλα. Λετύμπου, 2016. <br/> Πηγή: Στάλω Λαζάρου.

Name - Origin
Functional Role
Additional information & references

Name - Origin

Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου

Ελληνική ονομασία - Περιγραφή

Χριστόψωμα. 

Ειδικοί άρτοι των Χριστουγέννων (Κυπριανού και Χριστοδούλου 1969, 9).

Γλωσσικές Παρατηρήσεις

Σε μερικά χωριά της Πάφου ονομάζονταν και γεννοπούλλες.

Μέθοδος Εξασφάλισης

Μέθοδος Επεξεργασίας

Για την παρασκευή τους χρησιμοποιούσαν καλής ποιότητας σιτάρι, το οποίο άλεθαν δύο φορές για να έχουν λευκό χρώμα. Το αλεύρι ζυμωνόνταν με μυρωδικά όπως κανέλα, μαστίχα, γαρύφαλλον. Οι γεννόπιττες είχαν στρογγυλό σχήμα και μέγεθος λίγο μεγαλύτερο από αυτό των ψωμιών. Το κύριο στοιχείο της διακόσμησης τους ήταν ο σταυρός, είτε ένας στο κέντρο είτε τέσσερις μικρότεροι στις άκρες της πίτας. Στα χωριά της Καρπασίας διακοσμούσαν τις πίττες με σταφίδες, ενώ  στα χωριά της Αμμοχώστου, Λευκόνοικο και Περιστερωνοπηγή, πάνω στις γεννόπιττες τοποθετούσαν ένα άσπρο αυγό (Κυπρή και Πρωτοπαπά 2003, 89).

Για τη γεννόπιττα των Χριστουγέννων έπλαθαν μια πίττα όπου σχημάτιζαν ένα σταυρό. Γύρω-γύρω την στόλιζαν (πλούμιζαν) με μικρά φύλλα, μικρά σταυρουδάκια κλπ. Σε μερικά χωριά χρησιμοποιούσαν για διακόσμηση και ένα άστρο, το οποίο συμβόλιζε τη νέα ζωή που γεννήθηκε (ΥΓΦΠΠ 2008, 72).

Functional Role

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

Οι γεννόπιττες παρασκευάζονταν τα Χριστούγεννα. Οι νοικοκυρές συνήθως ζύμωναν πολλές γεννόπιττες για όλες τις ημέρες των εορτών των Χριστουγέννων, πάντοτε όμως μία στόλιζε το τραπέζι της οικίας. Στο χωριό Αγριδάκι της επαρχίας Κερύνειας, την παραμονή των Χριστουγέννων έβαζαν μια γεννόπιττα, λίγο κρασί, λίγο λάδι και ένα πιάτο φαγητό στο τραπέζι για να τα ευλογήσει ο Χριστός (Κυπρή και Πρωτοπαπά 2003, 89).

Εορταστικές Περιστάσεις

Οι γεννόπιττες παρασκευάζονταν για τον εορτασμό των Χριστουγέννων. Συνήθιζαν να κόβουν τη γεννόπιττα μετά τον εκκλησιασμό και να την καταναλώνουν με την πατροπαράδοτη σούπα των Χριστουγέννων (Κυπρή και Πρωτοπαπά 2003, 89).

Βασικό παρασκεύασμα για το Πάσχα των Γεννών, όπως αλλιώς λέγονταν τα Χριστούγεννα στον τόπο μας, ήταν οι γεννόπιττες που συνήθως γίνονταν τρεις. Για τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά και τα Φώτα. Μια γεννόπιττα υπήρχε πάντα στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι, μετά την εκκλησία, όταν η οικογένεια έτρωγε την πατροπαράδοτη σούπα (Περ. Αγρότης 2008, 72).

Συμβολικές Χρήσεις

Το αυγό που τοποθετείτο σε μερικά χωριά πάνω στις γεννόπιττες συμβόλιζε τη νέα ζωή (Κυπρή και Πρωτοπαπά 2003, 89).

Σε μερικά χωριά χρησιμοποιούσαν για διακόσμηση και ένα άστρο το οποίο συμβόλιζε τη νέα ζωή που γεννήθηκε (Περ. Αγρότης 2008, 72).

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Additional information & references

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Τα ζυμώματα των Χριστουγέννων ονομάζονταν σησαμωτά, αφού τα διακοσμούσαν με σησάμι (Κυπρή και Πρωτοπαπά 2003).

Στην περίοδο των Χριστουγέννων φτιάχνουν τα ψωμιά και τα φουρνίζουν από την παραμονή της Γέννησης, για να περάσουν μέχρι τα Φώτα. Τα ψωμιά είναι ιδιαίτερα περιποιημένα, διπλοκοσκινισμένα και πασπαλισμένα με λευκασμένο σησάμι. Συνηθίζουν οι νοικοκυρές όταν ξεφουρνίζουν ζεστό ψωμί, να δίνουν ένα κομμάτι στους περαστικούς. Ανάμεσα σε αυτά διακρίνονται τα χριστόψωμα, τα κούμουλλα ή δαχτυλιές, τα κουλούρια, οι γεννόπιττες ή πούλλες με μεγαλύτερη τη βασιλόπιττα ή Βασίλη, που ήταν αφιερωμένος στον Άγιο και τον έκοβαν την πρωτοχρονιά, κατά την γιορτή του Αγίου (Γιαγκουλλής 2008, 50-51).

Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής, Κ. Γ. (2008). Κυπριακά ήθη και έθιμα του κύκλου της ανθρώπινης ζωής, του εορτολογίου και των μηνών με στοιχεία γεωργικής λαογραφίας (Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών αρ. 67), Θεόπρες Λτδ., Λευκωσία. 

Κυπρή, Θ.Δ. και Πρωτοπαπά, Κ.Α. (2003). Παραδοσιακά ζυμώματα της Κύπρου (Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών ΧVIII), Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών, Λευκωσία.

Κυπριανού, Χ.Σ. και Χριστοδούλου, Μ. (1969). Λαογραφικόν Λεξικόν, [χ.ό.], Λευκωσία.

Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος (2008). "Για την αγρότισσα: Παραδοσιακά Ζυμωτά για τις μέρες των Χριστουγέννων", Αγρότης, Οκτώβριος-Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2008.

Ερευνητής / Καταχωρητής

Βαρβάρα Γιάγκου, Δήμητρα Δημητρίου, Ήβη Μιχαήλ / Πετρούλα Χατζηττοφή

Photographs

Foods

Traditional recipes

Ratio - Lunches

Production areas

Production methods

Traditional utensils and tools

Bibliography

Food museums tour

Food ads

Education

Food industries history of Cyprus

Title
Γεννόπιττες

Photographs

Attachments

Title Γεννόπιττες

Photographs

Attachments

Title
Γεννόπιττες