Sign In
Home
Project
Vision
Goals
Benefits
Target group
Integration
Deliverables
Future plans
Publications
Logo
Partners
Research team
Partners - Researchers
Other partners
Contribution
Main supporters
Supporters
Grants
News
Connections
Sitemap
Contact
Foods
Traditional recipes
Ratio - Lunches
Production areas
Production methods
Traditional utensils and tools
Bibliography
Food museums tour
Food ads
Education
Food industries history of Cyprus
Newsletter
newsletter
Κατάλογος ενημέρωσης
Updated list 30 09 14
Updated list 30 09 14b
DIAITOLOGOI
MASS MEDIA
LIST updated 22.1014
Συνέδριο Κυπρίων Γεύσεις
ΣΥΝΕΔΡΙΟ "ΚΥΠΡΙΩΝ ΓΕΥΣΕΙΣ"
23.10.14 xls
mme2test
Schools 25 10 14
TEST3
τεστ
TEST 10 1 17
ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ 11 10 17
SXOLEIA MESH & TEXNIKHS
em@il
*
Τεκμήρια
Title
γλυτζ̆ιστά (γλυτζιστά),τα
Γλυκιές πίτες με αμύγδαλα και κανέλα, μερικές φορές παραγεμισμένες με αμύγδαλα, κανέλα, ροδόσταγμα και ζάχαρη.
Name - Origin
Functional Role
Additional information & references
Name - Origin
Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου
Ελληνική ονομασία - Περιγραφή
Σύμφωνα με τον Ξενοφών Π. Φαρμακίδη, γλυτζ̆ιστά ονομάζονταν τα γλυκίσματα που έφτιαχναν οι νοικοκυρές στα σπίτια τους και είχαν το σχήμα του ρόμβου (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα γλυτζ̆ιστά,τα, 142). Στην έκδοση «Παραδοσιακά ζυμώματα της Κύπρου. Η χρήση και η σημασία τους στην εθιμική ζωή» σημειώνεται πως πρόκειται για γλυκά σε σχήμα ρόμβου, παρόμοια με τις ελληνικές δίπλες (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003, 217). Η Καλλιόπη Πρωτοπαπά στα «Έθιμα του παραδοσιακού γάμου στην Κύπρο» αναφέρει πως είναι πίτες με αμύγδαλα και κανέλα, μερικές φορές παραγεμισμένες με αμύγδαλα, κανέλα, ροδόσταγμα και ζάχαρη (Πρωτοπαπά 2005, τ. Β΄, 452). Η Ευγενία Πέτρου-Ποιητού επισημαίνει πως πρόκειται για λωρίδες ζύμης, οι οποίες, αφού τις κάνουν κύκλο, ενώνονται στο πάνω μέρος. Τηγανίζονται και αρτύζονται με αμυγδαλόψιχα (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Γλυτζυϊστά, 39).
Γλωσσικές Παρατηρήσεις
Γλυτζ̆ιστόν στη κυπριακή διάλεκτο σημαίνει παρασκεύασμα με γλυκιά γεύση (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003, 254-255). Σε άλλα μέρη τα ονομάζουν λαλάγγια (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Γλυτζυϊστά, 39).
Μέθοδος Εξασφάλισης
Άλλο
Μέθοδος Επεξεργασίας
Τα γλυτζ̆ιστά παρασκευάζονταν με λεπτό μακρόστενο φύλλο που παραγεμιζόταν με αμύγδαλα κοπανισμένα, κανέλα και ζάχαρη. Μετά το τηγάνισμα τα έριχναν σε σιρόπι (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003, 254-255). Τα γλυτζ̆ιστά του γάμου ήταν πισ̆ίες που είχαν σχήμα ραβδοειδές και ραντίζονταν με αμύγδαλα, ζάχαρη, κανέλα και ροδόσταγμα, αφού πρώτα τηγανίζονταν (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003, 217). Σύμφωνα με άλλη παραλλαγή, τα γλυτζ̆ιστά γίνονταν από ένα φύλλο που σχημάτιζε πλεξίδα και είχαν μέλι και σησάμι. Τα υλικά που χρησιμοποιούσαν θυμίζουν το γαμήλιο κεραστικό των αρχαίων Ελλήνων που ονομαζόταν σήσαμους (Πρωτοπαπά 2005, τ. Β΄, 452).
Functional Role
Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων
Τα γλυτζ̆ιστά αποτελούσαν συνηθισμένο γλυκό, το οποίο παρασκευαζόταν τακτικά (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα γλυτζ̆ιστά,τα, 142). Παράλληλα, συνηθίζονταν ιδιαίτερα στους γάμους, όπου προσφέρονταν στο αντρόγυνο και τους καλεσμένους ως κεραστικό (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003, 217).
Εορταστικές Περιστάσεις
Τα γλυτζ̆ιστά παρασκευάζονταν σε τακτά χρονικά διαστήματα και ιδίως κατά τις Αποκριές, περίοδο κατά την οποία ακόμη και οι φτωχότερες οικογένειες θεωρούσαν ως πατροπαράδοτο καθήκον τους να κατασκευάσουν τα γλυτζ̆ιστά τους (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα γλυτζ̆ιστά,τα, 142). Ακόμα παρασκευάζονταν μετά τη γέννηση του βρέφους και στους γάμους (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003, 167-169, 217). Τα γλυτζ̆ιστά συνηθίζονταν ως δώρα των συγγενών και των φίλων προς τη λεχώνα μετά τη γέννηση του βρέφους (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003, 167-169). Σε πολλά χωριά στους αρραβώνες έπρεπε να κεράσουν γλυτζ̆ιστά ή δάκτυλα (Πρωτοπαπά 2005, τ. Α΄, 80). Γλυτζ̆ιστά κερνούσαν σε μερικά χωριά, όπως στην Κυθρέα, και κατά το σιδέρωμα της προίκας (Πρωτοπαπά 2005, τ. Α΄, 200). Οι πίτες και τα γλυτζ̆ιστά ήταν το γλύκισμα στους γάμους (Πρωτοπαπά 2005, τ. Β΄, 250). Στο Κοιλάνι, ενώ η νύφη έκανε το λουτρό της στο διπλανό δωμάτιο μαζεύονταν οι γονείς, τα πεθερικά, οι συγγενείς και τα αδέρφια της. Μετά το λούσιμο την έντυναν με ρούχα που της είχε δωρίσει η πεθερά της και την οδηγούσαν στο δωμάτιο που ήταν οι συγγενείς. Εκεί φιλούσε το χέρι των γονιών της και των πεθερικών της και της έκαναν ένα δώρο. Μετά την τελετή αυτή κάθονταν και μια κοπέλα τους κερνούσε γλυτζ̆ιστά, αρκατένα και λουκούμια (Πρωτοπαπά 2005, τ. Α΄, 343-344). Τη Δευτέρα του γάμου κατασκεύαζαν διάφορα είδη γλυτζ̆ιστών για να πάρουν στο αντρόγυνο. Συχνά τα κατασκεύαζε η κουμπάρα. Μεγάλη ποικιλία στο σχήμα τους παρατηρείται στην επαρχία της Κερύνειας, όπου έφτιαχναν φιόγκους, καλαθάκια, τσεστούθκια, ρόμβους. Αργότερα τύλιγαν στο φύλλο αμύγδαλα κοπανισμένα με ζάχαρη, κανέλα και ροδόσταγμα και τα ονόμαζαν γλυτζ̆ιστά ή δάκτυλα των κυριών, κυρίως στις κωμοπόλεις Καραβά, Λαπήθου, Κυθρέας και Κερύνεια. Στα χωριά της Κερύνειας η μεταφορά των γλυτζ̆ιστών γινόταν μέσα σε πανέρια (τσέστες), σκεπασμένα με κόκκινα μαντήλια, τα οποία μετέφεραν οι αντρες στα κεφάλια τους. Η μεταφορά γινόταν με τη συνοδεία βιολιών και χορού και είχε τελετουργικό χαρακτήρα (Πρωτοπαπά 2005, τ. Β΄, 248, 257, 359).
Συμβολικές Χρήσεις
Τα γλυτζ̆ιστά παρασκευάζονταν και καταναλώνονταν στον γάμο από τους νεόνυμφους και τους καλεσμένους, για να έχει το νέο ζευγάρι γλυκιά ζωή (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003, 217; Πρωτοπαπά 2005, τ. Β΄, 242-243).
Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες
Additional information & references
Χρονολογία
Συμπληρωματικά Στοιχεία
Είναι επίσημο γλυκό του χωριού Κοιλάνι (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Γλυτζυϊστά, 39). Σήμερα στη Κύπρο παρασκευάζονται τα δάκτυλα, που είναι παρόμοιο παρασκεύασμα (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003, 254-255).
Βιβλιογραφία
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία. Κυπρή Θ. - Πρωτοπαπά Κ. Α. (2003), Παραδοσιακά ζυμώματα της Κύπρου. Η χρήση και η σημασία τους στην εθιμική ζωή, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧVIII, Λευκωσία. Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία. Πρωτοπαπά Κ. (2005), Έθιμα του παραδοσιακού γάμου στην Κύπρο, τ. Α΄- Β΄, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLV, Λευκωσία.
Ερευνητής / Καταχωρητής
Στάλω Λαζάρου, Δήμητρα Δημητρίου, Δήμητρα Ζαννέτου, Πετρούλα Χατζηττοφή, Τόνια Ιωακείμ, Αργυρώ Ξενοφώντος
Photographs
Attachments
More
Subject
Body
Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας Κύπρου και τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ΔΕΣΜΗ 2008 χρηματοδοτείται από την Κυπριακή Δημοκρατία και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ε.Ε.
Πνευματικά Δικαιώματα
© 2010 - Εικονικό Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής
GNOMON Pliroforiki (Cyprus) Ltd