Τεκμήρια

Title
Σφαή του σιοίρου

Η σφαή του σσίοιρου γινόταν περί τα μέσα του Οκτώβρη και εν πάση περιπτώσει μετά τα πρωτοβρόχια. Ήταν δε μια τελετουργική διαδικασία, ένα γιορτινό γεγονός στο οποίο έπαιρναν μέρος αρκετά άτομα.

Σοφοκλέους (2004, σελ 131)

Σφάξιμο χοίρου <br/>
Πηγή: http://wpababion.files.wordpress.com/2008/12/xoiros-2.jpg

Description
Additional information & references

Description

Περιγραφή τεχνικής

Η σφαή του σσίοιρου γινόταν περί τα μέσα του Οκτώβρη και εν πάση περιπτώσει μετά τα πρωτοβρόχια. Ήταν δε μια τελετουργική διαδικασία, ένα γιορτινό γεγονός στο οποίο έπαιρναν μέρος αρκετά άτομα.
Η οικογένεια που θα "έσφαζε" φρόντιζε από νωρίς δυο, τρεις μέρες πριν από την πράξη να γίνει γνωστό σ' όλο το χωριό... Ο νοικοκύρης δε, καλούσε κι ορισμένους συγγενείς ή στενούς φίλους να παραστούν στην... τελετή, οι τελευταίοι με το αζημίωτο ασφαλώς αφού κατά τη διάρκεια της σφαγής εκτός του ότι βοηθούσαν εκεί όπου χρειαζόταν, έστηναν κι ένα μικρό γλέντι με κρασί ή κονιάκ και μεζεδάκια από τα απομεινάρια του ζώου.
Ο νοικοκύρης κανόνιζε με τον Σερλάκκη, τον σφαγέα-χασάπη του χωριού τη μέρα της σφαγής, ενώ η οικοκυρά έκανε τις απαραίτητες προετοιμασίες. Καθάριζε σχολαστικά τον χώρο, συνήθως κάτω από ένα μεγάλο δένδρο της αυλής ή κάποιο υποστατικό και παράλληλα φρόντιζε να βράσει μπόλικο νερό σΙ ένα μεγάλο *χαρτζίν.
Ακολουθούσε το κάπνισμα και το "σταύρωμα" του ζώου με ένα μεγάλο χασαπομάχαιρο, για να εξασφαλίσουν την ευλογία του Θεού και να έσσιει η δουλειά κολάϊν να πάνε όλα καλά χωρίς προβλήματα, αν και το τελευταίο, πολλές φορές δεν μπορούσαν να το αποφύγουν.
Άπειρα είναι τα τραγελαφικά περιστατικά που αφηγούνται οι παλιοί με αρνητικό πρωταγωνιστή το ίδιο το ζώο. Ιδιαίτερα όταν ο χασάπης ήταν άπειρος ή ακόμη και άτυχος, του ξέφευγε το ζώο κι έτρεχε μισοσφαγμένο, πανικόβλητο με το μαχαίρι πολλές φορές να κρέμεται από το λαιμό του και ξοπίσω του ένα σωρό άνθρωποι να προσπαθούν να το πιάσουν.
Με την ολοκλήρωση της σφαγής, ακολουθούσε το καθάρισμα του σφαγίου με ζεματιστό νερό. Αφαιρούσαν τις τρίχες με ξύσιμο και στη συνέχεια ακολουθούσε το ξέπλυμα με νερό, αλάτι και λεμόνι.

Σοφοκλέους (2004, σελ 130-132)

Από τη   μέρα των Χριστουγέννων και στις μέρες που ακολουθούν, σε πολλά σπίτια του χωριού σφάζονται οι χοίροι που η κάθε οικογένεια μεγάλωσε για δική της χρήση. Από νωρίς τα ξημερώματα όλη η οικογένεια και αρκετοί συγγενείς είναι στο πόδι για τη μεγάλη θυσία. Στήνεται το καμίνι πάνω ο οποίο τοποθετείται το «χαρτζί» γεμάτο νερό, για  το μάδημα και το ξέπλυμα του χοίρου. Ετοιμάζεται η δουκάνη πάνω στην οποία τοποθετείται ο σφαγμένος χοίρος και φέρνουν κοντά τις χοιρόπετρες,    αρκετό αλάτι και πολλά φρέσκα λεμόνια και κιτρόμηλα. Από τη συγκέντρωση δεν λείπουν τα παιδιά που περιμένουν με αγωνία την «παμπούσκα», την ουροδόχο κύστη για να τη φουσκώσουν και να την κάνουν μια ωραία μπάλα, με την οποία θα παίζουν αρκετή ώρα, Χατζηκύρου Κύρου (1992) 88.

Κυπριακή Ονομασία

Ελληνική ονομασία

Ετυμολογία - Γλωσσικές Παρατηρήσεις

Μέθοδος Επεξεργασίας Γεωργική / Αλιεία/ Κτηνοτροφία

Additional information & references

Χρονολογία χρήσης

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Mέχρι και πριν από λίγες δεκαετίες, ο χοίρος  κατείχε μια πολύ σημαντική θέση στη ζωή και το ... τραπέζι των «πρωτινών». Θεωρείτο ως σημαντικό, σχεδόν απαραίτητο συμπλήρωμα για τη διατροφή τους, αφού με τα πολλά και ποικίλα παρασκευάσματα από το χοιρινό κρέας, συντηρούσαν για μεγάλο χρονικό διάστημα ολόκληρη την οικογένεια.
Η καθολική αντίληψη για το αναντικατάστατο του χοιρινού κρέατος, έχει την εξήγηση της στη μεγάλη έλλειψη γενικά του κρέατος αλλά και των αφάνταστων στερήσεων και της φτώχειας που κυριαρχούσαν τα παλιά τα χρόνια.
Έτσι, θεωρείτο  σπουδαίο γεγονός και σχεδόν απαραίτητο η κάθε οικογένεια να εκτρέφει στην αυλή της ένα τουλάχιστο χοίρο. Αντιθέτως, γι αυτούς που δεν «ανύωνναν έστω και ένα  σσιοιρούιν» είτε γιατί δεν είχαν τη δυνατότητα ή για άλλους λόγους, έλεγαν την εξής φράση:
"Εν έσσιεις σσιοίρον; Σσιηρκάν δκιαβάζεις!"
Η έλλειψη - απουσία- χοιρινού κρέατος από το σπίτι, θεωρείτο τόσο σημαντική απώλεια που την εξίσωναν με τη χηρεία, την απώλειά του ή της συζύγου ...
Τα σσιοιρούθκια, τα μικρά γουρουνόπουλα δηλ. που προόριζαν για ανύωμαν, εκτροφή στη αυλή τους, τα αγόραζαν από εμποροπανήγυρεις από την προηγούμενη χρονιά. Συνήθως με ανταλλαγές με άλλα αγροτικά προϊόντα ή λεφτά που εξοικονομούσαν γι' αυτό το σκοπό.

Σοφοκλέους (2004, σελ 130-132)
.................
Από το χοιρινό αυτό κρέας θα παρασκευαστούν τα αφέλια, οι τιτσιρίες, η ζαλαδίνα, τα λουκάνικα και τα κουμιαστά. Η οικογένεια θα έχει πλούσια και εύκολη τροφή μέχρι τις σήκωσες του Πενηνταημέρου. 
Γνωστοί κασάπηδες για τους χοίρους των σπιτιών ήταν ο Γιάννης και ο Χ’’ Κύρος Χ’’ Παναγή, ο Μιχαήλ Τσιακλής και ο Φιλής του Πισιήα. Χατζηκύρου Κύρου (1992) 89.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Σοφοκλέους Γ. (2004), Παράθυρο στη Κύπρο μας. Λαογραφική –Πολιτιστική Ανθολογία, τομ. Β΄, Λευκωσία.

Χατζηκύρου Κύρου (1992), Άγιος Αμβρόσιος (Κερύνειας), Λεμεσός

Ερευνητής / Καταχωρητής

Στάλω Λαζάρου, Ελένη Χρίστου

Foods

Traditional recipes

Ratio - Lunches

Production areas

Production methods

Traditional utensils and tools

Bibliography

Food museums tour

Food ads

Education

Food industries history of Cyprus

Title
Σφαή του σιοίρου

Photographs

Attachments

Title Σφαή του σιοίρου

Photographs

Attachments

Title
Σφαή του σιοίρου