Sign In
Home
Project
Vision
Goals
Benefits
Target group
Integration
Deliverables
Future plans
Publications
Logo
Partners
Research team
Partners - Researchers
Other partners
Contribution
Main supporters
Supporters
Grants
News
Connections
Sitemap
Contact
Foods
Traditional recipes
Ratio - Lunches
Production areas
Production methods
Traditional utensils and tools
Bibliography
Food museums tour
Food ads
Education
Food industries history of Cyprus
Newsletter
newsletter
Κατάλογος ενημέρωσης
Updated list 30 09 14
Updated list 30 09 14b
DIAITOLOGOI
MASS MEDIA
LIST updated 22.1014
Συνέδριο Κυπρίων Γεύσεις
ΣΥΝΕΔΡΙΟ "ΚΥΠΡΙΩΝ ΓΕΥΣΕΙΣ"
23.10.14 xls
mme2test
Schools 25 10 14
TEST3
τεστ
TEST 10 1 17
ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ 11 10 17
SXOLEIA MESH & TEXNIKHS
em@il
*
Τεκμήρια
Title
Ελαιόλαδο (Κύπρος η εὐέλαιος)
Πληροφορίες για το εμπόριο του ελαιολάδου στην αρχαιότητα
Name - Origin
Functional Role
Additional information & references
Name - Origin
Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου
Ελληνική ονομασία - Περιγραφή
Ελαιόλαδο
Γλωσσικές Παρατηρήσεις
Ο Στράβωνας (1ος αι.π.Χ.) στο έργο του 'Γεωγραφικά' (14.5) αναφέρεται στην αυτάρκεια της Κύπρους ως προς το ελαιόλαδο χαρακτηρίζοντάς την 'εὐέλαιο'. ΚΕΙΜ.1
Μέθοδος Εξασφάλισης
Μέθοδος Επεξεργασίας
Το ελαιόλαδο είναι προϊόν επεξεργασίας της ελιάς. Η χρήση του δεν περιορίζεται μόνο στο φαγητό αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμη ύλη για παραγωγή φωτισμού, ως καλλυντικό και ως ιερή προσφορά στις θεότητες (Hadjisavvas 1996a, 129). Ο Χατζησάββας, ο οποίος μελέτησε διεξοδικά τις μεθόδους παραγωγής και τις χρήσεις του ελαιολάδου θεωρεί ότι υπήρξε εξίσου σημαντικό για την Κυπριακή κοινωνία και οικονομία όσο και ο χαλκός (Hadjisavvas 1992α, 233). Τα τρία βασικά στάδια στη διαδικασία παραγωγής ελαιολάδου είναι α) η σύνθλιψη του ελαιοκάρπου, β) η συμπίεση του ελαιοπολτού, γ) ο διαχωρισμός του λαδιού από τις υπόλοιπες ουσίες (Χατζησάββας n.d.).
Functional Role
Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων
Εορταστικές Περιστάσεις
Συμβολικές Χρήσεις
Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες
Additional information & references
Χρονολογία
Συμπληρωματικά Στοιχεία
Κάποια στοιχεία υποστηρίζουν τη διακίνηση του Κυπριακού ελαιολάδου ως εμπορικού προϊόντος. Επιστολές της Αμάρνας: Ύστερη Εποχή του Χαλκού Εάν ισχύει το δεδομένο το οποίο υποστηρίζουν πολλοί ερευνητές ότι η ‘Αλάσια’ ταυτίζεται με την Κύπρο ή κάποια περιοχή της Κύπρου, η πρώτη αναφορά στο εμπόριο του κυπριακού λαδιού, σύμφωνα με τον Χατζησάββα (1992, 115-116) εντοπίζεται στην αλληλογραφία της Αμάρνας. Πρόκειται για επιστολές τις οποίες έστειλε ο βασιλιάς της Αλάσιας στον Φαραώ κατά τη 18η Δυναστεία, κατά τη διάρκεια των επτά πρώτων χρόνων της βασιλείας του Ακενατόν (1352-1334 π.Χ.). Στην επιστολή ΕΑ 34 ο βασιλιάς της Αλάσιας αναφέρει ότι στέλνει στον Φαραώ έναν αμφορέα (habannatu-jar) με ‘γλυκό’ ‘η ‘καλό’ λάδι για να περιχύσει το κεφάλι του έχοντας καθίσει στο βασιλικό θρόνο (Moran 1992, 106). Πιο πάνω στην επιστολή ΕΑ 34 και στην επιστολή ΕΑ 35 ο βασιλιάς της Αλάσιας ζητά ανάμεσα σε άλλα να του σταλούν από την Αίγυπτο δοχεία με ‘γλυκό λάδι’. Ο Moran (1992, 35 σημ.9) ωστόσο, το ‘γλυκό λάδι’ -όπως μεταφράζεται από την Ακκαδική γλώσσα- δεν το ερμηνεύει ως λάδι. Σύμφωνα με συνταγές της Παλαιο-Βαβυλωνιακής περιόδου το ‘γλυκό λάδι’ περιείχε μπύρα καλής ποιότητας μαζί με αρωματικές ύλες, χουρμάδες, σύκα και άλλα συστατικά. Ο Hellbing (1979, 24) χρησιμοποιεί την μετάφραση ‘καλό’ και όχι ‘γλυκό’ λάδι και το ταυτίζει με προϊόν ανώτερης ποιότητας. Το λάδι αυτό το χρησιμοποιούσαν σε μικρές ποσότητες σε διάφορες τελετές όπως για παράδειγμα στην τελετή επίστεψης νέου βασιλιά (πρβ. ΕΑ 34), σε τελετές γάμου και ως φαρμακευτική αγωγή για διάφορες ασθένειες (Hellbing 1979, 24). Στην επιστολή ΕΑ 35 ο βασιλιάς της Αλάσιας ζητά από το Φαραώ δύο δοχεία ‘kukkubu’ τα οποία να περιέχουν ‘γλυκό λάδι’ και στην ίδια παράγραφο ζητά επίσης ένα βόδι και κάποιον ο οποίος να ειδικεύεται στην οιωνοσκοπία άγριων πτηνών. Ο Hellbing (1979, 24) θεωρεί ότι δεν είναι τυχαία η συνύπαρξη των τριών στην ίδια παράγραφο και ότι παραπέμπει στη χρήση του ‘γλυκού’ ή ‘καλού’ λαδιού σε θρησκευτικές τελετουργίες. EIK.1,2 Γραμμική Β: Ύστερη Εποχή του Χαλκού Τα πινακίδια της Μυκηναϊκής περιόδου τα οποία φέρουν γραφή ‘Γραμμική Β’ προσφέρουν ανάμεσα σε άλλα πληροφορίες για τις εμπορικές συναλλαγές των Μυκηναίων. Σε μία σειρά πήλινων πινακιδίων τα οποία έχουν ανευρεθεί στην Κνωσό (Palaima 1991, 274) αναφέρεται το επίθετο ku-pi-ri-jo [=Κύπριος(;)]. Το επίθετο φαίνεται να προσδιορίζει μία σειρά από προϊόντα: μαλλί, λάδι, μέλι, αγγεία και συστατικά αλοιφής (Palaima 1991, 281). Η σειρά Fh από αυτά τα πινακίδια έχει ως κεντρικό θέμα το λάδι και κατά συνέπεια το επίθετο ku-pi-ri-jo προσδιορίζει το είδος αυτό. Κατά τον Palaima (1991, 293-294) έπειτα από μελέτη των όρων και των μετρικών μονάδων, το πιο εύλογο συμπέρασμα θα ήταν ότι το ku-pi-ri-jo αναφέρεται στον παραλήπτη και όχι στον αποστολέα και παραγωγό του προϊόντος. Το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί η Κύπρος, στην οποία υπάρχει αφθονία ελαιοδέντρων, να κάνει εισαγωγή ελαιολάδου ή εάν ισχύει τελικά το αντίθετο, γιατί η Κρήτη να κάνει εισαγωγή ελαιολάδου από την Κύπρο; Στο έργο των Bennett et alii (1989, 217), υποστηρίζεται ότι ίσως εδώ υπάρχει κάποιο είδος ‘ντάμπιγκ’ στο εμπόριο του λαδιού. Για το ίδιο θέμα ο Palaima (1991, 294) καταγράφει διάφορα σενάρια τα οποία να εξηγούν την εισαγωγή ελαιολάδου στην Κύπρο, όπως για παράδειγμα, ότι εξαιτίας της εκμετάλλευσης των ορυκτών πόρων να είχε παραμεληθεί η ανάπτυξη της αγροκαλλιέργειας. Αυτό βέβαια δεν ισχύει αφού από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού υπάρχουν πολλά παραδείγματα ύπαρξης βιομηχανοποιημένων ελαιοτριβείων και ενδείξεις καλλιεργημένων ελαιόδεντρων (Χατζησάββας 2008, 38-42). Μία άλλη εκδοχή του Palaima (1991, 294) προκύπτει ως συμπέρασμα κοινωνικής αναλογίας και αναφέρεται στην εγκατάσταση αυτή την περίοδο Κρητών και Μυκηναίων στο νησί οι οποίοι πιθανόν να αναζητούσαν προϊόντα από την περιοχή τους. Ο Χατζησάββας (1996, 130-131) από την άλλη θεωρεί ότι το επίθετο ku-pi-ri-jo αναφέρεται σε εισαγωγές από την Κύπρο και όχι εξαγωγές. Αυτό κατά τον Χατζησάββα οφείλεται στην ποιότητα αλλά και το χαμηλό κόστος του Κυπριακού προϊόντος. Επίσης στην ωρίμανση ελαιόκαρπων μόλις δύο φορές το χρόνο, γεγονός που σύμφωνα με τον Χατζησάββα πιθανόν να οδηγεί σε περιοδική έλλειψη του προϊόντος αλλά και στην ήδη χαραγμένη εμπορική διαδρομή η οποία παράλληλα με το χαλκό εξυπηρετούσε και τη διακίνηση άλλων κυπριακών προϊόντων. Επιγραφή σε αμφορέα: Κυπροαρχαϊκή Εποχή Στη νεκρόπολη της Σαλαμίνας ανευρέθηκε στον τάφο αρ.3 ένας αμφορέας με τετρασύλλαβη επιγραφή σε Κυπριακό συλλαβάριο: ‘ΕΛΑΙΩ’. Η επιγραφή υποδηλώνει το περιεχόμενο του αμφορέα αλλά σύμφωνα με τον Masson πιθανόν να υποδηλώνει το περιεχόμενο και των άλλων αμφορέων (λάδι είτε άλλα ανάλογα προϊόντα) που βρίσκονται κοντά και δεν φέρουν επιγραφή (Masson, 1967). Ο αμφορέας χρονολογείται περίπου το 600 π.Χ. (Winther-Jacobsen 2002, 173). ΕΙΚ.3
Βιβλιογραφία
Bennett, E.L. et alii (1989) 436 Raccords et quasi-raccords de fragments inedits. Salamanca: Universidad de Salamanca Hadjisavvas, S. (1996) ‘The Economy of the Olive’ στο: Karageorghis, V.; Michaelides, D. (επιμ.) The Development of the Cypriot Economy- from the Prehistoric Period to the Present Day. Nicosia: University of Cyprus, 127-137 Hadjisavvas, S. (1992) Olive-oil processing in Cyprus-from the Bronze Age to the Byzantine Period, Studies in Mediterranean Archaeology 99. Nicosia: Paul Astroms Hadjisavvas, S. (1992α) ‘Olive Oil Production and Divine Protection’ στο: Astrom, P. (επιμ.) Acta Cypria: Acts of the International Congress on Cypriote Archaeology held in Goteborg on 22-24 August 1991, part 3. Jonsered: Paul Astroms Forlag, 233-248 Hellbing, L. (1979) Alasia Problems, Studies in Mediterranean Archaeology 57. Goteborg: Paul Astroms Jones, H.L. (μτφ.) (1988) Strabo-The Geography of Strabo, Loeb Classical Library 223. Cambridge: Harvard University Press, τ.6 Masson, O. (1967) ‘Les Insciptions Syllabiques’ στο: Karageorghis, V. Excavations in the Necropolis of Salamis. Nicosia: Department of Antiquities, 132-142 Moran, W.L. (1992) Amarna Letters. London: John Hopkins University Press Palaima, T. (1991) ‘Maritime Matters in Linear B’ Tablets’ στο: Laffiineur, R.; Basch, L. (επιμ.) Thalassa: L’Egee Prehistorique et la mer. Liege: Universite de Liege, 273-309 Winther-Jacobsen, K. (2002) ‘Cypriot Transport Amporae in the Archaic and Classical Period’ στο: Rathje, A.; Nielsen, A.; Bundgaard-Ramussen, B. (επιμ.) Pots for the Living, Pots for the Dead. Copenhagen: Museum Tusculanum Press, 169-184 Χατζησάββας, Σ. (2008) Η Ελιά και το Λάδι στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο. Αθήνα: Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς Χατζησάββας, Σ. (1996α) ‘Η Τεχνολογία Μετατροπής του Ελαιοκάρπου σε Ελαιόλαδο κατά την Αρχαιότητα στην Κύπρο’ στο: Ελιά και Λάδι: τριήμερο εργασίας στην Καλαμάτα7-9 Μαΐου 1993. Αθήνα: Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα ΕΤΒΑ, Ελαΐς Α.Ε., 59-69 Χατζησάββας, Σ. (n.d.) ‘Ο Πολιτισμός της Ελιάς στην Κύπρο’ [online] Ο Πολιτισμός της Ελιάς από την Κρήτη στην Κύπρο. Στο:
[Πρόσβαση: 16 Ιουλίου 2010)
Ερευνητής / Καταχωρητής
Νατάσα Χαραλάμπους
Photographs
Attachments
More
Subject
Body
Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας Κύπρου και τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ΔΕΣΜΗ 2008 χρηματοδοτείται από την Κυπριακή Δημοκρατία και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ε.Ε.
Πνευματικά Δικαιώματα
© 2010 - Εικονικό Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής
GNOMON Pliroforiki (Cyprus) Ltd