Τεκμήρια

Title
καττιμέριν,το

"Πιάνω το φύλλο 'πού τη μια πλευρά τζ̆αι φέρνω το στην άλλη πλευρά, έτσι ώστε να γίνει μια τετράγωνη πιττούλα. Βάλλω το τηγάνι πάνω στο γκάζι με λίγο φυστικέλαιο. Όταν βράσει, ρίχνω το μέσα μια 'πού τη μια πλευρά τζ̆αι μια 'πού την άλλη τζ̆αι, όταν δω ότι εψήθηκεν, βκάλλω το 'πού το τηγάνι. Στο τέλος, μελώννω το..." (Προφ. μαρτυρία: Πέπα Φρίξου, 61 ετών, Πάχνα - Λεμεσός).

«Καττιμέρκα» <br/> Πηγή: Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής

Name - Recipe
Functional Role
Additional information & references

Name - Recipe

Κυπριακή Ονομασία Εδέσματος

Ελληνική Ονομασία - Περιγραφή

Πρόκειται για πίτα με κανέλα, ζάχαρη και μέλι, ψημένη σε μεταλλική αντικολλητική επιφάνεια με ελάχιστο ή καθόλου λάδι.

Ετυμολογία - Γλωσσικές Παρατηρήσεις

πληθ. τα καττιμέρκα

Υλικά Συνταγής

Εκδοχή Α΄:
(Για 8 περίπου καττιμέρκα)
½ κιλό αλεύρι (χωριάτικο)
1 ½ ποτήρι νερό
⅕ του φλιτζανιού λάδι (φυστικέλαιο)
λίγο αλάτι (½ κουταλάκι)
μέλι 
ελαιόλαδο (μαυρόλαδο)
ζάχαρη
κανέλα
φυστικέλαιο

Εκδοχή Β΄:
Για τη ζύμη:
8 φλιτζάνια αλεύρι χωριάτικο
1 κ.γ. σόδα
λίγο αλάτι
νερό για τη ζύμη
½ φλιτζάνι λάδι
κανέλα, ζάχαρη και ελαιόλαδο για το άλειμμα

Για το σερβίρισμα:
μέλι

Εκδοχή Γ΄:
Για τη ζύμη:
1 κιλό αλεύρι χωριάτικο
½ φλιτζάνι ελαιόλαδο
½ κουταλάκι κοφτό αλάτι
2 φλιτζάνια χλιαρό νερό (όσο σηκώσει)

Για επάλειψη:
ελαιόλαδο
ζάχαρη
κανέλα

Εκτέλεση Συνταγής

Εκδοχή Α΄:
«Φτιαχνω το ζυμάρι αφού ρυζ̆ιάσω το αλεύρι (στο οποίο έχω προσθέσει το αλάτι) με το λάδι και προσθέσω το νερό. 
Ανοίγω πολλά λεπτό φύλο με τη μηχανή. Παλιά, ανοίγαμεν το με το μαρζάτζ̆ιν (το φύλλο έχει διαστάσεις περίπου 15 εκ. πλάτος και 30 εκ. μήκος). 
Πάνω στο φύλλο βάλλω πρώτα το λάδι (μαυρόλαον) μου με το κουτάλι τζ̆αι απλώνω το να πιάει παντού. 
Μετά βάλλω λίγη κανέλα και λίγη ζάχαρη για να μην έρτουν πολλά γλυτζ̆ιά. 
Πιάννω το φύλλο ’πού τη μια πλευρά τζ̆αι φέρνω το στην άλλη πλευρά, έτσι ώστε να γίνει μια τετράγωνη πιττούλα. 
Βάλλω το τηγάνι πάνω στο γκάζι με λίγο φυστικέλαιο. Όταν βράσει, ρίχνω το μέσα μια ’πού τη μια πλευρά τζ̆αι μια ’πού την άλλη τζ̆αι, όταν δω ότι εψήθηκεν, βκάλλω το ’πού το τηγάνι. 
Στο τέλος, μελώννω το (βάλλω του λλίον μέλιν ’πουπάνω) και είναι έτοιμο» (Προφ. μαρτυρία: Πέπα Φρίξου, 61 ετών, Πάχνα - Λεμεσός).

Εκδοχή Β΄:
Κάνουμε τη ζύμη και ανοίγουμε πίτες, όπως ένα μεγάλο πιάτο.
Αλείφουμε με λάδι, πασπαλίζουμε με κανέλα και ζάχαρη, διπλώνουμε τις τέσσερις άκρες, τη μια πάνω στην άλλη και ψήνουμε σε τηγάνι ή πλάκα χωρίς λάδι.
Σερβίρουμε με μέλι (Υπουργείο Γεωργίας 2006, Κυπριακά παραδοσιακά παρασκευάσματα, 59).

Εκδοχή Γ΄:
Ρίχνουμε το αλάτι στο αλεύρι. Ρυζιάζουμε. 
Ρίχνουμε λίγο-λίγο το νερό και ζυμώνουμε μέχρι να έχουμε μια σχετικά σφικτή ζύμη. Σκεπάζουμε τη ζύμη με πετσέτα για μισή περίπου ώρα. 
Κόβουμε τη ζύμη σε κομματάκια και αλευρώνουμε την επιφάνεια εργασίας μας. 
Ζυμώνουμε λίγο το κάθε κομμάτι ζύμης και το ανοίγουμε με τον πλάστη σε στρογγυλό φύλλο, αρκετά λεπτό, που να έχει διάμετρο περίπου 25 εκ.
Αλείφουμε κάθε φύλλο με ελαιόλαδο (1½ κουταλιά) και, στη συνέχεια, το πασπαλίζουμε με ζάχαρη και κανέλα (1½ κοφτή κουταλιά). 
Όπως είναι στρογγυλό το φύλλο, το μετατρέπουμε σε ρολό το οποίο στρίβουμε αντίστροφα από τις δύο άκρες. 
Κόβουμε σε κομμάτια και πιέζουμε να γίνουν μικρές πίτες. Τις ανοίγουμε λίγο με τον πλάστη. 
Στη συνέχεια, τις τηγανίζουμε σε καυτό λάδι και τις βουτάμε σε σιρόπι.
Τις στραγγίζουμε και τις σερβίρουμε πασπαλισμένες με αλεσμένο αμύγδαλο (Κυθραιώτου 2013, 70-71).

Μέθοδος Μαγειρέματος

τηγάνισμα ή ψήσιμο σε μεταλλική αντικολλητική επιφάνεια, χωρίς τηγάνισμα

Σχόλια Συνταγής

Παλαιότερα χρησιμοποιούσαν εξ ολοκλήρου ελαιόλαδο, τόσο για το ψήσιμο, όσο και για το ζύμωμα. Το ψήσιμο γινόταν στη σάτζ̆ην. Σήμερα το ψήσιμο γίνεται σε αντικολλητικά τηγάνια (Στάλω Λαζάρου).

Functional Role

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

Στα περισσότερα χωριά της Κύπρου (Ριζοκάρπασο, Κυθρέα, Λάπηθο) τα καττιμέρκα φτιάχνονταν με ελαιόλαδο. Αντίθετα, στο χωρίο Παλαίκυθρο της επαρχίας Λευκωσίας τα έφτιαχναν με την τσίππα, το λίπος δηλαδή του γάλακτος (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003; Κυπριανού 1992, 70-71).

Το καττιμέριν τρώγεται με έψημαν ή ζάχαρη και κανέλα (Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003).

Εορταστικές Περιστάσεις

Στην περιοχή Μαραθάσας, το καττιμέριν προσφερόταν ως κέρασμα τη Δευτέρα του γάμου (Κυθραιώτου 2013, 44).

Συμβολικές Χρήσεις

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Additional information & references

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

** Για το καττιμέριν γενικά, βλ. λήμμα καττιμέριν,το στην κατηγορία Τρόφιμα.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Κυθραιώτου Φ. (2013), Γαστρονομικός οδηγός Μαραθάσας, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού-Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. - Πρωτοπαπά Κ. Α. (2003), Παραδοσιακά ζυμώματα της Κύπρου. Η χρήση και η σημασία τους στην εθιμική ζωή, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧVIII, Λευκωσία.

Κυπριανού Π. Χρ. (1992), «Λαογραφικά του Παλαίκυθρου», Λαογραφική Κύπρος 42 (παράρτημα), 1-101. 

Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωργίας (2010), Κυπριακά παραδοσιακά παρασκευάσματα, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Λευκωσία.


Προφ. μαρτυρία:

Πέπα Φρίξου, 61 ετών, Πάχνα - Λεμεσός. Καταγραφή: Ζηνοβία Χαραλάμπους, Οκτώβρης 2010. Επιμέλεια: Στάλω Λαζάρου. 


Πηγή φωτογραφίας: 

«Καττιμέρκα» (Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής)

Ερευνητής / Καταχωρητής

Ζηνοβία Χαραλάμπους, Βαρβάρα Γιάγκου, Δημητρίου Δήμητρα / Στάλω Λαζάρου, Πετρούλα Χατζηττοφή, Αργυρώ Ξενοφώντος

Photographs

Attachments

One record found.1

Title
Διατροφική ανάλυση της συνταγής για το καττιμέρι (Χ. Τσιάκλα, 2011),

Foods

Traditional recipes

Ratio - Lunches

Production areas

Production methods

Traditional utensils and tools

Bibliography

Food museums tour

Food ads

Education

Food industries history of Cyprus

Title
καττιμέριν,το

Photographs

Attachments

Title καττιμέριν,το

Photographs

Attachments

Title
καττιμέριν,το