Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
ληνός - μουκλός,ο

Πιεστήρι με δοκό και βίδα.

Περιγραφή Χώρου
Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία

Περιγραφή Χώρου

Περιγραφή Χώρου Παρασκευής και Διάθεσης

Ο Ιωάννης Ιωνάς στα «Παραδοσιακά επαγγέλματα της Κύπρου» γράφει τα εξής για τον ληνό ή μουκλό: 
«Πιεστήρι με μεγάλη και βαριά δοκό, η οποία ανεβοκατέβαινε με τη βοήθεια του αδραχτιού (κοχλία μήκους 15 ποδιών) που είχε στη βάση του την ξυλογαδάρα [κάσα με ογκόλιθο ή πολλές πέτρες] για περισσότερη πίεση. Η συμπίεση των σταφυλιών γινόταν με το κατέβασμα του μουκλού πάνω στο παραμούκλιν [χοντρό δοκάρι] και τη μεταφορά του μεγάλου βάρους στον μούσκο, τα κάθετα μερκακά και τα αραιά σανίδια που κάθονταν πάνω στα απλωμένα επί του λιθόστρωτου πατώματος του τζ̆υαθιού [της κτισμένης με χαμηλό τοίχο δεξαμενής]. 
Η όλη εγκατάσταση βρισκόταν μέσα σε υποστατικό που έφερε το όνομα μουκλός και αφορούσε τη σύνθλιψη των σταφυλιών και παραγωγή του μούστου με τον οποίο θα γινόταν η γνωστή γλυκιά κουμανταρία. 
Μουκλός ονομαζόταν και η μεγάλου βάρους δοκός τετράγωνης διατομής πάχους δυόμισι και μήκους 33 ποδιών που είχε τη μια από τις δύο της άκριές του μπηγμένη μέσα στη ριζομουκλιάν [τρύπα μέσα στον τοίχο σε ύψος 7 ποδιών από το δάπεδο]. 
Μπροστά από τον τοίχο και κάτω από τους λούρους, ως επίσης και τη ριζομουκλιάν βρισκόταν το «τζ̆υάθιν», δηλαδή η δεξαμενή μέσα στην οποία έπεφταν τα σταφύλια που προορίζονταν για σύνθλιψη. Το τζ̆υάθιν ήταν είδος τραπεζιάς [εξέδρας] με διαστάσεις (πλάτος- μήκος και ύψος) 10 Χ 20 Χ 6 πόδια. Η επιφάνεια του τζ̆υαθιού αποτελείτο από πλάκες που ήταν διαρρυθμισμένες με κλίσεις από όλες τις μεριές προς το κέντρο, ούτως ώστε ο εξαγόμενος μούστος κατά τη συμπίεση των σταφυλιών να μην μπορεί να κατευθύνεται προς τα πλευρά και να χύνεται, αλλά να προωθείται προς τη χολέτρα. 
Η άλλη άκρη του μουκλού [του δοκαριού] κατέληγε σε τρύπα, ειδικά διαμορφωμένη για να μπορεί να βιδώνει, με τη βοήθεια χειρολαβών, μέσα σ’ αυτήν το «αδράχτιν», δηλαδή ξύλινος κάθετος χοχλιός [κοχλίας] ύψους 5-6 ποδιών. 
Από το αδράχτιν κρεμόταν, στο κάτω μέρος, η «ξυλογαδάρα», που δεν ήταν τίποτε άλλο από μια κάσα γεμάτη πέτρες ή μεγάλη πέτρα που έμοιαζε με βάση κολώνας βάρους περίπου 500 κιλών και η οποία αποσκοπούσε στην ενίσχυση του βάρους του δοκαριού. 
Για το γέμισμα του τζ̆υαθιού με σταφύλια γυριζόταν η ξυλογαδάρα για να ξεβιδωθεί το αδράχτιν και πατώντας να ανυψωθεί το τεράστιο δοκάρι του μουκλού. 
Όταν ο μουκλός κατέβαινε, το τζ̆υάθιν ήταν γεμάτο και η πίεση που ασκείτο πάνω στα απλωμένα σταφύλια ήταν ομοιόμορφη, λόγω των σανίδων, των μερκακών και του μούσκου που κάλυπταν, ισότοπα από πάνω, όλη την επιφάνεια του τζ̆υαθιού. 
Για να κατέβει ο μουκλός και να γίνει δυνατή η συμπίεση έπρεπε το αδράχτιν του μουκλού [ο κοχλίας] να περιστραφεί από τους στρέφτες [τις χειρολαβές], δηλαδή το σανίδι που προεξείχε από τη μια και την άλλη μεριά του καλύμματος της ξυλογαδάρας για να βιδωθεί, μέχρις ότου η τελευταία σηκωθεί από το δάπεδο. Με αυτό τον τρόπο το βάρος της ξυλογαδάρας προστίθετο σε εκείνο του μουκλού και η δύναμη συμπίεσης ήταν ακόμα πιο μεγάλη. Για πλήρη σύνθλιψη, ο μουκλός επανυψωνόταν και έμπαιναν από κάτω νέα υπομόχλια, νέοι μούσκοι, συνολικά τρείς φορές. 
Ο μούστος που έβγαινε κατά τη συμπίεση ακολουθούσε τις κλίσεις της επιφάνειας του τζ̆υαθιού και έτρεχε μέσω χολέτρας [υδρορροής] που υπήρχε στη βάση «τζ̆υαθιού», μέσα στην ποδόσην, που δεν ήταν τιποτε άλλο από κουμνί ή δάνα [πήλινο αγγείο ή λεκάνη] που βρισκόταν στο δάπεδο με το στόμιο σε ύψος 3 πόδια πιο κάτω από την επιφάνεια του τζυαθιού» (Ιωνάς 2001, 76-78).

Ο Ξενοφών Π. Φαρμακίδης στο Γλωσσάριό του σημειώνει τα μέρη του ληνού: 1) το ποδόσ̆ιν, 2) ο μούσκος, 3) το δκιαζύιν, 4) το αδράχτιν, 5) ο χοχλιός (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα ληνός,ο, 476).

Κυπριακή Ονομασία

Ελληνική Ονομασία

Ετυμολογία - Γλωσσικές Παρατηρήσεις

ΕΤΥΜ. ληνός < αρχ. ληνός (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα ληνός,ο, 254)

Ο Γεώργιος Λουκάς στο Γλωσσάριό του σημειώνει πως η ληνός είναι η μηχανή και το οίκημα αυτής, όπου γίνεται η σύνθλιψη ή η συμπίεση των σταφυλιών. Επίσης ο ή η ληνός, κατά τους αρχαίους, ήταν ο τόπος στον οποίο έβαζαν τα πατημένα σταφύλια, για να γίνουν κρασί (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα ληνός,η, 278).

Συμπληρωματικές Πληροφορίες - Βιβλιογραφία

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Το ενοίκιο του ληνού ονομάζεται ληνομίστιν (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα ληνός,ο, 476).

Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.

Ιωνάς Ι. (2001), Τα παραδοσιακά επαγγέλματα της Κύπρου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧΧΧVΙΙ, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.

Ερευνητής / Καταχωρητής

Τόνια Ιωακείμ, Αργυρώ Ξενοφώντος

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Περισσότερα

Σχετικό Περιεχόμενο - Σιτηρέσιο

Κρασί και κυπριακή παραδοσιακή διατροφή
"Πίνε κρασίν να 'σιης ζωήν"

Σχετικό Περιεχόμενο - Συνταγές

Γλυκό σταφύλι
Παρασκευάζεται από την ποικιλία σουλτανίνα κατά τους μήνες Σεπτέμβριο και Οκτώβριο, πριν ωριμάσουν εντελώς τα σταφύλια.

Κρασί
"Αφήνουμε το κρασί στο βαρέλι για σαράντα μέρες και το ξαναπερνούμε από το σουρωτήρι σε ξύλινο βαρέλι ή πιθάρι. Θα μείνει εκεί για τρεις ακόμα περίπου μήνες, οπότε είναι έτοιμο για κατανάλωση. Για καλύτερη ποιότητα κρασιού, ο χώρος που φυλάγεται πρέπει να είναι υγρός και σκοτεινός.(Δημήτρης Παπανεοφύτου, Λάσα Πάφου)

Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.

Ιωνάς Ι. (2001), Τα παραδοσιακά επαγγέλματα της Κύπρου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧΧΧVΙΙ, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.

Σχετικό Περιεχόμενο - Τεχνικές παρασκευής τροφίμων

αμπελοκαλλιέργεια,η
Τα αμπέλια φυτεύονταν σε σειρές που δημιουργούνταν με την τοποθέτηση καλαμιών σε ίσες αποστάσεις. Τα άτομα που χρειάζονταν για κάθε σειρά ήταν πέντε. Ο σκαλιάτουρος, που κρατούσε τη σκάλα για το άνοιγμα του λάκκου, δύο γυναίκες που έφερναν και έχυναν νερό μέσα στο λάκκο, μία γυναίκα που έβαζε την κληματόβεργα και ο παλλουκάρης που έκλεινε τον λάκκο.

παραγωγή κουμανταρίας,η
Η κουμανταρία είναι γλυκό επιδόρπιο κρασί.

Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα

βότρυς [σταφύλι] και οἶνος [κρασί]
Ήδη από την πρώιμη αρχαιότητα υπάρχουν ενδείξεις για την παραγωγή και την κατανάλωση κρασιού στην Κύπρο.

Κρασί (Παράδοση 4000 χρόνων -μελέτη)
Επισυνάπτεται μελέτη της κ. Ε. Ηγουμενίδου στην αγγλική γλώσσαΗ μελέτη πραγματεύεται την διαδικασία καλλιέργειας του αμπελιού, την παραγωγή κρασιού, την διανομή και εμπόριο κρασιού, τη σημασία του και τη θρεπτική αξία αυτού και των παράγωγων του, την πολιτισμική σημασία και το ρόλο του στην παραδοσιακή ζωή στα έθιμα και τις τελετές.

Κρασί κυπριακό: Μια παράδοση 5500 χρόνων
Τα σταφύλια τα οποία προορίζονται για κρασί επιλέγονται από αμπέλια εκλεκτής ποικιλίας.Δείτε ταινία για τον παραδοσιακό τρόπο παρασκευής κρασιού εδώ (Πατήστε στο EN ή FR )

σταφύλι,το
Το σταφύλι καλλιεργείτο κυρίως στα ορεινά χωριά της Κύπρου, όπου η θερμοκρασία ήταν χαμηλή. Οι αμπελουργοί τρύγιζαν το σταφύλι που προοριζόταν για την παραγωγή κουμανταρίας και μοσχάτου το μήνα Αύγουστο, ενώ η συγκομιδή για τα υπόλοιπα κρασιά γινόταν μετέπειτα, τους μήνες Σεπτέμβριο και Νοέμβριο.

Το κυπριακό κρασί στον 21ο αιώνα
Στο οινικό τοπίο του νέου αιώνα, η Κύπρος εισέρχεται δυναμικά και αισιόδοξα, διαθέτοντας δύο σημαντικά πλεονεκτήματα : το ένα είναι η ιστορικότητα του αμπελώνα της . Μια μακρά παράδοση τεχνογνωσίας και ένας αυτόριζος αμπελώνας διαχρονικά απρόσβλητος από τη φυλλοξήρα. Το άλλο είναι η ιδιοπροσωπία την οποία συνθέτουν οι γηγενείς ποικιλίες και η οποία έχει απεριόριστο δυναμικό ανάπτυξης. Ήδη αρκετά κυπριακά κρασιά μπορούν να σταθούν επάξια ενώπιον του ξένου ανταγωνισμού, ως κρασιά με δική τους ταυτ...

Σχετικό Περιεχόμενο - Χώροι Παραγωγής - Διάθεσης

μάγγανον,το

πιεστήρι με δοκό και βαρίδι,το

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Τίτλος
ληνός - μουκλός,ο

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος ληνός - μουκλός,ο

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος
ληνός - μουκλός,ο