Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
ζεμπίλιν,το

«Είδος ψάθινου καλαθιού για την μεταφορά καρπών» <br/> Πηγή: Δημοτικό Σχολείο Ορούντας 1993, 72-73

Ονομασία - Χρήσεις
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Ονομασία - Χρήσεις

Περιγραφή Σκεύους / Εργαλείου

Πρόκειται για μεγάλο ανοικτό σάκο από ψάθα, χοντρό ύφασμα, δέρμα ή δίχτυ με δύο λαβές στα πλάγια (Μπαμπινιώτης 2005, λήμμα ζεμπίλι,το, 707), που χρησιμοποίειται για τη μεταφορά προϊόντων.

Μοιάζει με καλάθι μικρό και είναι φτιαγμένο με ψαθί. Μέσα σ' αυτό έβαζαν οι γεωργοί τους σπόρους που θα έσπερναν (Δημοτικό Σχολείο Ορούντας 1993, 72-73; Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Ζεμπίλι, 44). Μπροστά πήγαινε αυτός που όργωνε με το ξυλάλετρο και πίσω ακολουθούσε κάποιος άλλος κρατώντας το ζεμπίλι με τους σπόρους. Έπαιρνε με το χέρι του τους σπορους και τους έριχνε στις αυλακιές που έκανε το ξυλάλετρο (Δημοτικό Σχολείο Ορούντας 1993, 72-73).  

Πρόκειται για είδος πλεκτού καλαθιού, όχι όμως από καλάμια αλλά από φύλλα φοινικιάς, για να έχει ελαστικότητα, η οποία επιτρέπει στις παρειές του να ανοιγοκλείνουν εύκολα (Κυπρή 1989, λήμμα ζεμπίλιν,το, 402; Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα ζεμπίλιν,το, 13). Χρησιμοποιείται ποικιλοτρόπως από τους γεωργούς (Κυπρή 1989, λήμμα ζεμπίλιν,το, 402).

Κυπριακή Ονομασία

Ελληνική Ονομασία

Ετυμολογία - Γλωσσικές Παρατηρήσεις

ΕΤΥΜ. < τουρκ. zembil < αραβ. zanbil (Μπαμπινιώτης 2005, λήμμα ζεμπίλι (το), 707; Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Ζεμπίλι, 44) / ίσως από το αρχαίο ελληνικό ζειαί [είδος χόρτου] και πήληξ [είδος καπέλου]

πληθ. τα ζεμπίλια, παράγ. ζεμπιλιάζω, δηλαδη θέτω εντός ζεμπιλιού (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα ζεμπίλιν,το, 13)

Τρόπος Χρήσης Αποθήκευση / Συντήρηση

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία Χρήσης

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Τα μαλακά καλάθια του τύπου των ζεμπιλιών και των συρίζων [συρίζα,η = δυο πλεκτά κοφίνια ενωμένα μεταξύ τους, ζεμπίλι από βούρλα (σκλινίτζ̆ια) για τη μεταφορά φορτίου με ζώα] κατασκευάζονταν, αφενός στις περιοχές όπου υπήρχαν πολλά φθαρτά, όπως για παράδειγμα στη Λακατάμια [Λακατάμια,η = δήμος της επαρχίας Λευκωσίας] και τη Δευτερά [Δευτερά,η = κοινότητα της επαρχίας Λευκωσίας] της επαρχίας Λευκωσίας, αφού με αυτά γινόταν η μεταφορά στις αγορές των πόλεων, και αφετέρου στις περιοχές όπως αυτές των Τρούλλων [Τρούλλοι,οι = κοινότητα της επαρχίας Λάρνακας] και του Ακρωτηρίου [Ακρωτήρι,το = κοινότητα της επαρχίας Λεμεσού] στις επαρχίες Λάρνακα και Λεμεσό, όπου η φύση πρόσφερε υλικά κατασκευής σε μεγάλες ποσότητες. 
Ως πρώτη ύλη χρησιμοποιούσαν κυρίως το φλούδιν (Typha). Υπάρχουν όμως περιπτώσεις κατά τις οποίες χρησιμοποιήθηκαν με εξίσου καλά αποτελέσματα τα σκλινίτζ̆ια, άλλως βρούλλοι (Juncus maritirnus) (τα οποία χρησιμοποιούνταν και για την κατασκευή ψαθιών), το σαμάτζ̆ιν (Erianthus Ravennae), οι βελονιές και τα φύλλα φοινικών. Ο Θ. Χ. Κάνθος αναφέρει ότι, κατά τα παλιά χρόνια, οι συριζά(δ)ες περνούσαν ένα μήνα στις ελώδεις περιοχές της Λάρνακας και της Αλυκής, ως επίσης στο Καλό Χωριό [Καλό Χωριό (Λάρνακας),το = κοινότητα της επαρχίας Λάρνακας], τα Λιβάδια [Λιβάδια,τα = κοινότητα της επαρχίας Λάρνακας] και την Ορόκλινη [Ορόκλινη,η = κοινότητα της επαρχίας Λάρνακας] για να μαζέψουν τις ποσότητες φλουδιού που χρειάζονταν για το πλέξιμο συρίζων καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Στη συνέχεια, μετέφεραν το φλού(δ)ιν στα χωριά τους με καμήλες και βουάμαξα [βουάμαξον,το = η βοϊδλαμαξα].
Η εργασία άρχιζε με το μαλάκωμα των ινών του φλουδιού και αυτό γινόταν με τρίψιμο ενός κόκκαλου πάνω στα στενά και μακριά φύλλα του. Το πλέξιμο άρχιζε με την κατασκευή μακριών διπλών βρουλλιών [βρουλλίν,το = η πλεξούδα], που ονομάζονταν κουφάδες [κουφή,η = το φίδι]. Επρόκειτο για ζωνάρια που στρίβονταν και, αφού τοποθετούνταν στο έδαφος, ράβονταν με χοντρή ξύλινη βελόνα ή με σακοράφι. Ο τεχνίτης ένωνε με ραφίδι [ραφίδιν,το = σπάγκος τσαγκάρη] τις πρώτες σπείρες με βρουλλιά για να διαμορφώσει τον πάτο και, στη συνέχεια, πρόσθετε άλλες, μέχρι που έφτανε μέχρι τα χείλη του ζεμπιλιού ή της σύριζας. Το ραφίδιν ήταν και αυτό από στριμμένο φλού(δ)ιν. Οι ραφές γίνονταν με τρόπο που έγερναν οι κουφάδες του πλεκτού προς τα μέσα του κύκλου για να σχηματιστεί ένα καλάθι.
Οι σύριζες τοποθετούνταν πάνω στο σαμάρι του γαϊδουριού∙ έπεφτε το ένα καλάθι από τη μια και ένα από την άλλη μεριά. Από ένα ύψος και μετά σταματούσε το ράψιμο της κουφής για να ενωθεί και να συνεχίσει μαζί με το δεύτερο καλάθι. Το άνω μέρος και των δύο καλαθιών γινόταν με την ίδια κουφήν για να μην υπάρχει περίπτωση διαχωρισμού των δύο καλαθιών, λόγω βάρους, όταν θα ήταν πάνω στο γαϊδούρι. Με τις συρίζες συνήθως μετέφεραν όλα τα είδη κηπευτικής στην αγορά. Ειδικές συρίζες πιο μικρού μεγέθους κατασκευάζονταν για τη συγκομιδή και μεταφορά του αλατιού από την αλυκή της Λάρνακας. Μερικοί Κύπριοι συνέχισαν να χρησιμοποιούν τη συρίζα, λόγω της πρακτικότητάς της, και πάνω στις μοτοσυκλέτες, όταν το γαϊδούρι άρχισε να αντικαθίσταται από τα μηχανικά μέσα. 
Τα ζεμπίλια γίνονταν κατά τον ίδιο τρόπο με κουφά(δ)ες και ραφίδια, αλλά μικρότερου πάχους, αφού επρόκειτο για πανέρια μικρού μεγέθους. Πάνω στην περιφέρεια του χείλους στερεώνονταν με πλέξιμο δύο χειρολαβές, οι οποίες, όταν το ζεμπίλι κρεμόταν από το μπράτσο, υποχρέωναν τον κύκλο των χειλιών να διπλώνεται στη μέση του και να κλείνει. Το ζεμπίλι ήταν το πανέρι της σποράς ή με κάποια καλύτερη περιποίηση το πανέρι για τα ψώνια της αγοράς. Στα ζεμπίλια της σποράς συνήθως προσθέτονταν με πλέξιμο μια ή δύο ζώνες από φύλλα φοινικιάς. Η πρακτικότητα του ζεμπιλιού στη μεταφορά του, με πέρασμα των χειρολαβών στο μπράτσο ή το τιμόνι του ποδηλάτου και της μοτοσυκλέτας, το κατέστησε πολύ δημοφιλές κατά τα παλιά χρόνια. 
Ζεμπίλια ονομάζονται επίσης και τα δικτυωτά σακιά μέσα στα οποία έμπαιναν οι αλεσμένες ελιές του μύλου, όταν θα περνούσαν από το πιεστήρι για την εξαγωγή του λαδιού. Ήταν αραιόπλεκτα δικτυωτά σακιά που παρουσίαζαν κατά διαστήματα στενώσεις, ούτως ώστε να μπορούν να διπλώνονται σαν ακορντεόν όταν θα συμπιέζονταν από την πρέσα (Ιωνάς 2001, 492-494).

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.

Δημοτικό Σχολείο Ορούντας (1993), Η Ορούντα.

Ιωνάς Ι. (2001), Τα παραδοσιακά επαγγέλματα της Κύπρου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧΧΧVΙΙ, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία. 

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1989), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Γ΄, Γλωσσάριον Ιωάννου Ερωτοκρίτου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XIV, Λευκωσία.

Μπαμπινιώτης Γ. (2005), Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Με σχόλια για τη σωστή χρήση των λέξεων. Ερμηνευτικό, Ορθογραφικό, Ετυμολογικό, Συνωνύμων-Αντιθέτων, Κυρίων Ονομάτων, Επιστημονικών Όρων, Ακρωνυμίων, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα.

Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.


Πηγή φωτογραφίας: 

«Είδος ψάθινου καλαθιού για την μεταφορά καρπών» (Δημοτικό Σχολείο Ορούντας 1993, 72-73)

Ερευνητής / Καταχωρητής

Ελένη Χρίστου, Τόνια Ιωακείμ, Αργυρώ Ξενοφώντος

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Περισσότερα

Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.

Δημοτικό Σχολείο Ορούντας (1993), Η Ορούντα.

Ιωνάς Ι. (2001), Τα παραδοσιακά επαγγέλματα της Κύπρου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧΧΧVΙΙ, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1989), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Γ΄, Γλωσσάριον Ιωάννου Ερωτοκρίτου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XIV, Λευκωσία.

Μπαμπινιώτης Γ. (2005), Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Με σχόλια για τη σωστή χρήση των λέξεων. Ερμηνευτικό, Ορθογραφικό, Ετυμολογικό, Συνωνύμων-Αντιθέτων, Κυρίων Ονομάτων, Επιστημονικών Όρων, Ακρωνυμίων, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα.

Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.

Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα

γεωργικά προϊόντα,τα

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Τίτλος
ζεμπίλιν,το

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος ζεμπίλιν,το

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος
ζεμπίλιν,το