Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
μαυρόκοκκος,ο

Είδος αρτύματος.

Σπόροι μαυρόκοκκου <br/> Πηγή: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Nigella_Sativa_Seed.jpg.

Ονομασία - Προέλευση
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Ονομασία - Προέλευση

Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου

Ελληνική ονομασία - Περιγραφή

Ο Κωνσταντίνος Γ. Γιαγκουλλής σημειώνει πως πρόκειται για το σπέρμα του φυτού μελάνθιο, δηλαδή το άνηθο. Το ίδιο επισημαίνει και ο Ξενοφών Π. Φαρμακίδης στο Γλωσσάριό του (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα μαυρόκοκκος,ο, 319).

Στην Ελλάδα το αποκαλούν μαυροσήσαμο, παρόλο που δεν έχει καμία σχέση με το φυτό του σησαμιού. Στην Ευρώπη το αποκαλούν μαύρο κύμινο (black cumin) αλλά και πάλι το όνομα παραπλανεί. 
Ο Διοσκουρίδης το αποκαλούσε μελάνθιον από το μαύρο σκούρο χρώμα του. Το λουλούδι το οποίο μας δίνει τους αρωματικούς του σπόρους είναι λεπτό και όμορφο και στην Ευρώπη του έδωσαν την ποιητική ονομασία «αγάπη στην καταχνιά» (Love in the mist). 
Το λουλούδι Nigella Sativa το συναντούμε σε διάφορα μέρη της Κύπρου. Τα σπέρματά του έχουν πικάντικη και πιπεράτη γεύση και χρησιμοποιούνται ως αρτυματικά. Ταιριάζουν πολύ στα γαλακτοκομικά και τις πίτες (Κυθραιώτου 2009) και, συνήθως, συνοδεύουν το σουσάμι στα ψωμιά και τα κουλούρια (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Μαυρόκοκκος, 85).

Γλωσσικές Παρατηρήσεις

ΕΤΥΜ. < μαύρο + κόκκος (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα μαυρόκοκκος,ο, 277)

Επιστημονική ονομασία: Nigella Sativa (Κυθραιώτου 2009)

Μέθοδος Εξασφάλισης

Συλλογή

Μέθοδος Επεξεργασίας

Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

Το πολύ δημοφιλές στα κυπριακά ζυμώματα μαυριδερό σποράκι, ο μαυρόκοκκος συμμετέχει στο τρίο: σουσάμι, γλυκάνισος και μαυρόκοκκος για να επικαλύπτει τα κυπριακά κουλούρια και άλλα παραδοσιακά ζυμώματα (Κυθραιώτου 2009).

Εορταστικές Περιστάσεις

Συμβολικές Χρήσεις

Παραδοσιακά τού απέδιδαν μαγικές ιδιότητες και έλεγαν ότι διώχνει τα πονηρά πεύματα και το κακό μάτι (Κυθραιώτου 2009).

Την ώρα που η λεχώνα σχημάτιζε σταυρούς στους τοίχους η μαμμή ή μια άλλη γυναίκα έριχνε σπόρους ή καρπούς. Από τους πιο συνηθισμένους σπόρους ήταν ο μαυρόκοκκος. Θεωρούνταν κατ’ εξοχήν αποτροπαϊκός και ότι έδιωχνε μακριά το κακό. Μαυρόκοκκο και σιτάρι έριχνε η μαμμή και στο κρεβάτι της λεχώνας για τον ίδιο λόγο. Για να αποτρέψουν το κακό έβαζαν, επίσης, στο μαντήλι της λεχώνας, μαυρόκοκκο. Μαυρόκοκκο δώριζαν και στο βρέφος όταν πήγαιναν να το επισκεφτούν για να μένει μακρυά το κακό. 
Επίσης, τον χρησιμοποιούσαν στο κρεβάτι του γάμου και τον άφηναν εκεί για να διώχνει το κακό από το ζευγάρι.
Όταν γεννούσε η γυναίκα, σε μερικά χωριά θεωρούσαν ότι ήταν αρκετός ο μαυρόκοκκος που υπήρχε από τον γάμο. Στα περισσότερα χωριά όμως έδεναν μαυρόκοκκο και στο μαντήλι που φορούσε η λεχώνα, σε περιττό αριθμό, ή τον είχαν μέσα στα ρούχα του κρεβατιού, ώσπου να κλείσουν οι πρώτες σαράντα μέρες. Ακόμα και όταν σηκωνόταν η λεχώνα από το στρώμα, είχε στη μέση ή στο τσεμπέρι της δεμένο μαυρόκοκκο. Με τον ίδιο τρόπο προσπαθούσαν να προστατέψουν και το μωρό βάζοντας σε ένα ρούχο δεμένο μαυρόκοκκο είτε στο μαντήλι της κεφαλής του είτε στην κούνια του. Έτσι, θα κρατούσαν μακριά τα κακά πνεύματα και από τη λεχώνα και από το βρέφος (Πρωτοπαπά 2009, 212-213, 216, 218, 324, 406-408).

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.

Κυθραιώτου Φ. (2009), Τροφή: αφορμή σχέσης, Εκδόσεις Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Λευκωσία.

Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.

Πρωτοπαπά Κ. (2009), Τα έθιμα της γέννησης στην παραδοσιακή κοινωνία της Κύπρου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLIX, Λευκωσία.

Ερευνητής / Καταχωρητής

Φλωρεντία Κυθραιώτου, Δήμητρα Ζαννέτου, Στάλω Λαζάρου, Αργυρώ Ξενοφώντος, Τόνια Ιωακείμ

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Βρέθηκε μία εγγραφή.1

Τίτλος

Το πολύ δημοφιλές στα κυπριακά ζυμώματα μαυριδερό σποράκι, ο μαυρόκοκκος, το οποίο συμμετέχει στο τρίο : σησάμι, γλυκάνισος και μαυρόκοκκος για να επικαλύπτει τα κυπριακά κουλούρια και άλλα παραδοσιακά ζυμώματα, έχει το λατινικό όνομα Nigella. Στην Ελλάδα το αποκαλούν μαυροσήσαμο, παρόλο που δεν έχει καμία σχέση με το φυτό του σησαμιού. Στην Ευρώπη το αποκαλούν μαύρο κύμινο (black cumin) αλλά και πάλι το όνομα παραπλανεί.

Περισσότερα

Σχετικό Περιεχόμενο - Συνταγές

σησαμωτά,τα
Τα αρτοπαρασκευάσματα αυτά συνηθίζονταν σε όλα τα χωριά της Κύπρου. Φτιάχνονταν ιδιαίτερα τα Χριστούγεννα και το Πάσχα.

Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.

Κυθραιώτου Φ. (2009), Τροφή: αφορμή σχέσης, Εκδόσεις Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.

Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.

Πρωτοπαπά Κ. (2009), Τα έθιμα της γέννησης στην παραδοσιακή κοινωνία της Κύπρου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLIX, Λευκωσία.

Σχετικό Περιεχόμενο - Τεχνικές παρασκευής τροφίμων

Παραγωγή γλυκανίσσου

Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα

αρτύματα,τα
Συνήθως οι Κύπριοι με τη λέξη "άρτυμα" εννοούσαν μόνον το πιπέρι ("πεπέρι") και κανένα άλλο μπαχαρικό.

αρτυσ̆ιά (αρτυσιά),η
Είδος μπαχαρικού, πολύ συνηθισμένο στον παραδοσιακό τταβά αλλά και σε άλλα εδέσματα.

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Τίτλος
μαυρόκοκκος,ο

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος μαυρόκοκκος,ο

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος
μαυρόκοκκος,ο