Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
κολοκωτές,οι

Συνήθως, η παρασκευή κολοκοτών συνδεόταν και συνδέεται ακόμη με τις περιόδους νηστείας των Χριστουγέννων και του Πάσχα, αφού αποτελούν ένα νόστιμο, νηστίσιμο έδεσμα.

Δείτε εδώ σε βίντεο την εκτέλεση της συνταγής για τις κολοκοτές.

«Ψημένες κολοκωτές» <br/> Πηγή: Ζηνοβία Χαραλάμπους

Ονομασία - Συνταγή
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Ονομασία - Συνταγή

Κυπριακή Ονομασία Εδέσματος

Ελληνική Ονομασία - Περιγραφή

Πρόκειται για τις κολοκυθόπιτες. Είναι ατομικές, σκεπαστές πίτες γεμισμένες με κίτρινο-κόκκινο κολοκύθι αναμεμειγμένο με πλιγούρι και σταφίδες.

Ετυμολογία - Γλωσσικές Παρατηρήσεις

εν. κολοκωτή

Υλικά Συνταγής

Εκδοχή Α΄:
(για 50 περίπου κολοκωτές)
Για τη ζύμη:
2 και ¼ κιλά αλεύρι (χωριάτικο)
5 ποτήρια νερό
½ ποτήρι λάδι (φυστικέλαιο)
λίγο αλάτι (1 κουταλάκι)

Για τη γέμιση:
1 μέτριο κολότζ̆ιν 
½ ποτήρι μαυρόλαον 
½ ποτήρι φυστικέλαιο
½ ποτήρι σταφίδες
1 ποτήρι ζάχαρη
½ κιλό πουργούρι
λίγα μάραθα (προαιρετικά)
λίγη κανέλα
λίγη αρτυσ̆ιά 
κρεμμύδι (προαιρετικά)

Εκδοχή Β΄:
Για τη ζύμη:
5 φλιτζάνια αλεύρι
¾ φλιτζανιού λάδι
1 κ.γ. μαγιά
νερό για ζύμωμα

Υλικά για τη γέμιση:
1½ κιλό κολοκύθι κόκκινο, κομμένο σε κύβους
½ φλιτζάνι ελαιόλαδο
¼ φλιτζανιού πουργούρι 
1 κρεμμύδι ψιλοκομμένο
αλάτι, πιπέρι, κανέλα
σταφιδάκια (προαιρετικά)

Εκδοχή Γ΄:
Για τη ζύμη:
1 κιλό αλεύρι
1 ποτήρι φυστικέλαιο
1 ½ ποτήρι νερό χλιαρό
1 πρέζα αλάτι

Για τη γέμιση:
1 κιλό κολοκύθι κόκκινο
2 ποτήρια σταφιδάκια
1 ποτήρι ελαιόλαδο
2 πρέζες αλάτι
λίγα αρτύματα 

Εκδοχή Δ΄:
Για τη γέμιση: 
2 κιλά κολότζ̆ιν                                     
2 φλιτζάνια πουργούρι	
1 φλιτζάνι σταφιδάκια	
1 ποτήρι ελαιόλαδο	
1 κουτάλι αλάτι
1 κρεμμύδι
2 κ.γ. κανέλα 
2 κουτάλια ζάχαρη
λίγο πιπέρι

Ζύμη:
3 κιλά αλεύρι ντόπιο
2 ποτήρια ελαιόλαδο
1 κουτάλι αλάτι
νερό όσο χρειαστεί

Εκτέλεση Συνταγής

Εκδοχή Α΄:
«Σε μια κούπα βάζω το νερό και το αλάτι. Προσθέτω το λάδι για να είναι η ζύμη αφρούγια. 
Βάζω το αλεύρι. Πλάθω με τα χέρια μου τζ̆αι, αν θέλει ακόμα λίγο αλεύρι, προσθέτω. Η ζύμη πρέπει να μέν κολλά για να ανοίξω το φύλλο. Αφήνουμε το ζυμάρι να ξεκουραστεί για να λυμίζει εύκολα.
Καθώς το ζυμάρι πνάζει, κόβω το κολότζ̆ιν σε μικρούς κύβους. 
Βάζω το μαυρόλαον και το φυστικέλαιο να βράσουν σε μια μεγάλη κατσαρόλα στο γκάζι.
Όταν βράσουν, βάζουμε το κολότζ̆ιν στην κατσαρόλα για να το κοκκινίσουμε λίγο. Προσθέτω λίγη κανέλα και αρτυσ̆ιάν. Δεν βάλλω άλας στο κολότζ̆ιν, διότι είναι ήδη γλυτζ̆ήν. Μερικούς τους αρέσκει τζ̆αι το κρεμμύδι στις κολοκωτές τζ̆αι βάλλουν το τωρά. 
Όταν το κολότζ̆ιν αρχίσει να κοκκινίζει, ρίχνουμε τις σταφίδες. Μέτα προσθέτω τη ζάχαρη. Στα πιο παλιά χρόνια εμάζευκαν μάραθα ’πού τα χωράφκια τζ̆αι εξερανίσκαν τα τζ̆αι ελουβούσαν τα με το χέρι τους στο κολότζ̆ιν. 
Όταν κοκκινίσει-μαράνει το κολότζ̆ιν, προσθέτω το πουργούριν και το ανακατεύω να πάρει μια βράστη. Στη συνέχεια, σ̆ωνώννω το κολότζ̆ιν στο τρυπητό για να στραγγίσει, επειδή έχει κατεβάσει νερό τζ̆αι, αν το αφήσω, θα λύσει το ζυμάρι. 
Μετά βάζω κόλλαν (ενν. λαδόκολλα) στα σινιά για να μην κολλήσουν. Πιάνω λίγο ζυμάρι και το κάνω πιττούλα με το μαρζάτζ̆ιν. 
Όταν στραγγίσει τελείως το κολότζ̆ιν, πιάννω με το κουτάλι το ξύλινο λίγο από το κολότζ̆ιν και το βάζω στη μέση της πιττούλας. 
Στη συνέχεια, γυρίζω το φύλλο πάνω από το κολότζ̆ιν και το σκεπάζω. Κλείω τον γύρο με το πιρούνι, πιρουνιάζω το δηλαδή στις άκριες για να μην ανοίξει αλλά και για διακόσμηση. Στο τέλος, βάζω τις κολοκωτές στα σινιά και τα βάζω στον φούρνο για τρία τέταρτα. 
Όταν πάρουν χρώμα (κοκκινίσουν λίγο) είναι έτοιμες και τις βγάζω από το φούρνο» (Προφ. μαρτυρία: Πέπα Φρίξου, 61 ετών, Πάχνα - Λεμεσός).  

Εκδοχή Β΄:
Από την προηγούμενη νύχτα κόβουμε το κολοκύθι για να μαραθεί.
Κόβουμε το κρεμμύδι και το σωτάρουμε με το λάδι.
Το προσθέτουμε στα υπόλοιπα υλικά της γέμισης.
Ανοίγουμε μικρά στρογγυλά φύλλα, αφού πρώτα ζυμώσουμε τη ζύμη, και την αφήνουμε να φουσκώσει.
Γεμίζουμε με τη γέμιση και κλείνουμε τα φύλλα σε σχήμα μισού κύκλου.
Ψήνουμε τις κολοκωτές σε φούρνο, μέχρι να ροδοκοκκινίσουν (Υπουργείο Γεωργίας 2010, Κυπριακά παραδοσιακά παρασκευάσματα, 48).

Εκδοχή Γ΄:
Πλένουμε το πουργούριν από τη νύχτα και κόβουμε το κόκκινο κολοκύθι σε μικρά κομματάκια.
Τα ανακατεύουμε και βάζουμε το λάδι και το αλάτι.
Το πρωί προσθέτουμε στο μείγμα τα σταφιδάκια και τα αρτύματα.
Κάνουμε το ζυμάρι, το ανοίγουμε να γίνει πίτα, βάζουμε τη γέμιση και το διπλώνουμε όπως θέλουμε εμείς, για να είναι ωραίο το σχέδιο.
Μετά τις βάζουμε στους 150 βαθμούς σε προθερμασμένο φούρνο και περιμένουμε μια ώρα για να ψηθούν (Προφ. μαρτυρία: Αγνή Ελευθερίου, 60 ετών, Κυπερούντα - Λεμεσός, στις Κουρρή και Λαζάρου 2007, αδημοσίευτα στοιχεία).

Εκδοχή Δ΄:
Καθαρίζουμε το κολότζ̆ιν, το κόβουμε μικρά κομματάκια και το αλατίζουμε. 
Το αφήνουμε για 1½ ώρα περίπου και μετά το στραγγίζουμε  για να φύγει το νερό.
Βάζουμε όλα τα υλικά σε μια κούπα και τα ανακατεύουμε. Τα αφήνουμε 2-3 ώρες για να «φουσκώσει» το πουργούριν.
Παράλληλα, ζυμώνουμε το αλεύρι με το λάδι (ρυζ̆ιάζουμεν) και, έπειτα, βάζουμε και τα άλλα υλικά της ζύμης και ζυμώνουμε.
Στη συνέχεια, κόβουμε τη ζύμη σε μπαλάκια. Παίρνουμε ένα-ένα τα μπαλάκια, τα ανοίγουμε  με το μαδράτζ̆ιν σε λεπτά φύλλα και βάζουμε λίγο από το μείγμα. 
Κατόπιν, παίρνουμε την μια άκρη της ζύμης, την ενώνουμε με την άλλη (σκεπάζουμε το μείγμα) και γυρίζουμε τις άκρες. 
Τέλος, ψήνουμε για 40 λεπτά σε μέτριο φούρνο (Προφ. μαρτυρία: Μαρία Γρηγορίου, 68 ετών, Άγιος Τύχωνας - Λεμεσός).

Μέθοδος Μαγειρέματος

σοτάρισμα (προαιρετικό)
ψήσιμο στον φούρνο

Σχόλια Συνταγής

Για το ψήσιμο των κολοκωτών χρησιμοποιούμε σινιά με λαδόκολλα ή αλειμμένα με λάδι. Παραδοσιακά τις ψήνουμε στον φούρνο με τα ξύλα. Τις φυλάμε σε δροσερό μέρος (Προφ. μαρτυρία: Μαρία Γρηγορίου, 68 ετών, Άγιος Τύχωνας - Λεμεσός).

Οι κολοκωτές φυλάγονται σε πιάτο σκεπασμένες ή μέσα σε κλειστό δοχείο σε δροσερό μέρος (Προφ. μαρτυρία: Πέπα Φρίξου, 61 ετών, Πάχνα - Λεμεσός).

Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

Εορταστικές Περιστάσεις

Οι κολοκωτές παρασκευάζονταν συχνά στις περιόδους νηστειών. Συνήθως, συνδέονταν με τις περιόδους νηστείας των Χριστουγέννων και του Πάσχα.

Συμβολικές Χρήσεις

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Απόσπασμα από τη συνέντευξη με την κ. Πέπα Φρίξου:
«Ερώτηση: Μήπως έκανες κάποιες αλλαγές-τροποποιήσεις στην συνταγή (υλικά, αναλογία υλικών, μέθοδος παρασκευής, τρόπος φύλαξης, τρόπος ή μέσα ψησίματος);

Απάντηση: Στα πιο παλιά χρόνια εμάζευκαν μάραθα ’πού τα χωράφκια τζ̆αι εξερανίσκαν τα τζ̆αι ελουβούσαν τα με το χέρι τους στο κολότζ̆ιν. Σήμερα εγω δεν βάλλω μάραθα. Στα παλιά χρόνια έσυρναν λλίον αλευρούιν πάνω στο φουρνόφκιον τζ̆αι εβάζαν τες σειρά-σειρά τις κολοκωτές στον φούρνο για τρία τέταρτα.

Ερώτηση: Είναι τοπική συνταγή; Πού τη φτιάχνουν;

Απάντηση: Κάμνουμεν τα στην Πάχνα αλλά κάμνουν την τζ̆αι σε άλλα πολλά χωριά. 

Ερώτηση: Πόσο συχνά κάνεις τώρα κολοκωτές;

Απάντηση: Κάμνω τες 2-3 φορές κάθε χρόνο. Τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο. Τωρά έχει πολλά πράματα να κάμουσιν.

Ερώτηση: Πόσο συχνά τα έφτιαχνες προηγουμένως;
Απάντηση: Τις έκαμνα πιο τακτικά. Μια φορά τον μήνα περίπου»
(Προφ. μαρτυρία: Πέπα Φρίξου, 61 ετών, Πάχνα - Λεμεσός).


Απόσπασμα συνέντευξης από την κα. Μαρία Γρηγορίου:

«Ερώτηση: Από πού την έμαθες τη συνταγή;

Απάντηση: Από τη μητέρα μου. 

Ερώτηση: Μήπως έκανες κάποιες αλλαγές - τροποποιήσεις στη συνταγή (υλικά, αναλογία υλικών, μέθοδος (τρόπος) παρασκευής, τρόπος φύλαξης, τρόπος ή μέσα ψησίματος); Ποιες; 

Απάντηση: Για την παρασκευή της ζύμης χρησιμοποιώ 2½ κιλά αλεύρι ζαχαροπλαστικής και ½ χωριάτικο. Επίσης, τώρα για τη ζύμη χρησιμοποιώ φυστικέλαιο παρά ελαιόλαδο. Τέλος, τώρα ανοίγω τη ζύμη με το ειδικό  μηχάνημα και όχι το μαδράτζ̆ιν. 

Ερώτηση: Γιατί; 

Απάντηση: Το αλεύρι ζαχαροπλαστικής κάνει τη ζύμη πιο μαλακή. Επίσης, παλιά δεν υπήρχε το αλεύρι ζαχαροπλαστικής. Υπήρχε μόνο το αλεύρι το ντόπιο το οποίο παίρναμε από το μύλο. Όσο αφορά το λάδι παλιά δεν είχαμε φυστικέλαιο γι’ αυτό και χρησιμοποιούσαμε μόνο ελαιόλαδο» (Προφ. μαρτυρία: Μαρία Γρηγορίου, 68 ετών, Άγιος Τύχωνας - Λεμεσός).

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Κούρρη Π. και Λαζάρου Σ. (επιμ.) (2007), Παραδοσιακές συνταγές του χωριού Κυπερούντα (αδημοσίευτα στοιχεία).

Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωργίας (2010), Κυπριακά παραδοσιακά παρασκευάσματα, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Λευκωσία.


Προφορικές μαρτυρίες: 

Μαρία Γρηγορίου, 68 ετών, Άγιος Τύχωνας Λεμεσού. Καταγραφή: Χριστίνα Γρηγορίου, Οκτώβρης 2010. Επιμέλεια: Στάλω Λαζάρου.

Πέπα Φρίξου, 61 ετών, Πάχνα - Λεμεσός. Καταγραφή: Ζηνοβία Χαραλάμπους, Οκτώβρης 2010. Επιμέλεια: Στάλω Λαζάρου.


Πηγή φωτογραφίας:  

«Ψημένες κολοκοτές» (Ζηνοβία Χαραλάμπους)

Ερευνητής / Καταχωρητής

Χριστίνα Γρηγορίου, Βαρβάρα Γιάγκου, Στάλω Λαζάρου, Ζηνοβία Χαραλάμπους, Αργυρώ Ξενοφώντος

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Βρέθηκε μία εγγραφή.1

Τίτλος
Διατροφική ανάλυση της συνταγής για τις κολοκοτές (Χ. Τσιάκλα, 2011).

Περισσότερα

Σχετικό Περιεχόμενο - Συνταγές

Γλυκό κολοκούι
Το γλυκό αυτό έχει συνήθως το χαρακτηριστικό σχήμα σούστας (ελατηρίου), που δημιουργείται με τη χρήση ειδικού εργαλείου κατά το κόψιμο του κολοκυθιού.

Ζαμπούσσιες
Οι ζαμπούσσιες είναι ένα ξεχασμένο σχεδόν είδος μπουρεκιού ή πίτας της παραδοσιακής μας κουζίνας. Αναλόγως της εποχής έχουν γέμιση από παπαρούνες (πετεινούς), μάραθο ή κίτρινη κολοκύθα. Τις έφτιαχναν και τις φτιάχνουν σε διάφορα χωριά της Κύπρου μέχρι και σήμερα.

Καππαμάς για χορτοφάγους
Το κουνουπίδι, το κολοκάσι και οι πατάτες μαρινάρονται και ψήνονται σε κρασί και χυμό νεραντζιού. Η συνταγή προέρχεται από τη Δερύνεια της επαρχίας Αμμοχώστου, και σε αυτήν αξιοποιούνται τα προϊόντα της τοπικής γεωργικής παραγωγής.

Καραόλοι γιαχνί με πατάτες ή κολοκούιν
Τα σαλιγκάρια αποτελούν αγαπημένο έδεσμα των Κυπρίων, και σ' αυτό βασίζονται πολλές τοπικές συνταγές. Η αναζήτηση και το μάζεμα των σαλιγκαριών συνηθιζόταν ιδιαίτερα μετά από βροχή, ενώ η κατανάλωσή τους ήταν περισσότερο συνδεδεμένη με περιόδους νηστείας.

Κολοκούθκια με αυγά
Εύκολο, γρήγορο και θρεπτικό γεύμα που μπορούσε να ετοιμαστεί σε σύντομο χρονικό διάστημα από την οικοδέσποινα, όταν είχε καλεσμένους. Η συνταγή προέρχεται από τον Πάνω Αμίαντο, φτιάχνεται όμως παγκύπρια.

κολοκωτές μαραθεύτικες,οι
Ιδιαίτερη παραλλαγή ενός γνωστού και αγαπημένου κυπριακού εδέσματος με κολοκύθι. Στη Μαραθάσα, οι κολοκωτές ήταν συνήθως αλμυρές.

Κουπέπια με αγκινάρες, νηστίσιμα
"Για τη γέμιση, ψιλοκόβουμε τις αγκινάρες και το κρεμμύδι και τα ψήνουμε για λίγο με το ελαιόλαδο. Κατεβάζουμε από τη φωτιά και προσθέτουμε το ρύζι και τις ντομάτες." (Θεογνωσία Ανδρέου, Κόρνος)

Ξινιατόπιττες
Τα κομμένα άγρια χόρτα προστίθενται σε ήδη έτοιμη ζύμη ψωμιού, και στη συνέχεια με το μείγμα αυτό πλάθονται μικρές στρογγυλές πίτες.

Σταφίθκια
"Βράζουμε το νερό, ρίχνουμε τη σόδα μέσα και λίγο λάδι για να γυαλίσει η σταφίδα. Όταν βράσει το νερό, ρίχνουμε τη σταφίδα μέσα..." (Μαρίνα Κοιλιάρη, Κυπερούντα)

Τουρλού τουρλού
Καλοκαιρινό πιάτο που συνδυάζει ποικιλία λαχανικών με πολύ εύγευστο αποτέλεσμα. Τα υλικά σοτάρονται και ψήνονται σε σάλτσα ντομάτας. Συνταγή από τον Καραβά.

Φασολάκι με γλυκοκόλοκο, βραστό
Το πιάτο αυτό θεωρείται αρκετά ελαφρύ, και μαγειρεύεται συνήθως το καλοκαίρι. Την ίδια εποχή υπάρχει επίσης παραγωγή κολοκυθιών.

Χαλουβάς αλάδωτος με σουμάδα
Ο πιο γνωστός στην Κύπρο χαλβάς, ειδικά για τις μέρες νηστειών, είναι ο χαλβάς κατσαρόλας. Για την παρασκευή ενός εξαιρετικά αρωματικού, αλάδωτου χαλβά χρησιμοποιείται η σουμάδα, γλυκό ποτό από αμύγδαλα.

Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία

Κούρρη Π. και Λαζάρου Σ. (επιμ.) (2007), Παραδοσιακές συνταγές του χωριού Κυπερούντα (αδημοσίευτα στοιχεία).

Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωργίας (2010), Κυπριακά παραδοσιακά παρασκευάσματα, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Λευκωσία.

Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα

κολοκόπιττα ή κολοκωτή,η

σ̆σ̆επαστές (σσεπαστές),οι
Πίτες με κολοκύθι ή άλλα χόρτα.

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Τίτλος
κολοκωτές,οι

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος κολοκωτές,οι

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος
κολοκωτές,οι