Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
Τουμάτσια

Τα συγκεκριμένα ζυμαρικά τα διέκριναν σε μεγάλα τετράγωνα κομμάτια, τα τουμάτσια ή λαζάνια, και σε μικρότερα τετράγωνα, οπότε τα έλεγαν τουμακκούθκια ή λαζανούθκια.

Τουμάτσια με τρίμμα χαλλουμιού. Μαγειρεύω Κυπριακά 2015. <br/> Πηγή: Στάλω Λαζάρου.

Ονομασία - Προέλευση
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Ονομασία - Προέλευση

Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου

Ελληνική ονομασία - Περιγραφή

Λαζάνια. Τετράγωνα κομμάτια φύλλου από απλή ζύμη.

Τουτουμάκια. Τετράγωνα, μικρά φύλλα ζύμης, που γίνονται βραστά (Πέτρου-Ποιητού 2013, 151).

Είδος ζυμαρικού που μοιάζει πολύ με τις σημερινές χυλοπίττες (Κυθραιώτου 2013, 45).

Γλωσσικές Παρατηρήσεις

Η ονομασία τουμάτσια προέρχεται από το τουρκικό tumsek= μικρό κομμάτι (Πέτρου-Ποιητού 2013, 151).

Τα συγκεκριμένα ζυμαρικά τα διέκριναν σε μεγάλα τετράγωνα κομμάτια, τα τουμάτσια ή λαζάνια, και σε μικρότερα τετράγωνα, οπότε τα έλεγαν τουμακκούθκια ή λαζανούθκια. Οι κουταλάες ήταν πιο μεγάλα τουμάτσια (Κυπρή και Πρωτοπαπά 2003, 266). 

Οι κουταλάες ήταν τετράγωνα λεπτά φύλλα ζύμης, τα οποία τρώγονταν βραστά με χαλλούμι. Ήταν λίγο μεγαλύτερα από τα τουμάτσια, ίσα με τα κουτάλια (Πέτρου-Ποιητού 2013, 70).

Στην Μαραθάσα τα τουμάτσια ονομάζονταν αζανβύθκια (Κυθραιώτου 2013, 45). 

Πιθανότατα η ονομασία λαζάνια προήλθε από το ιταλικό lasagna που σημαίνει ταινοειδής ζύμη.

Μέθοδος Εξασφάλισης

Άλλο

Μέθοδος Επεξεργασίας

Για να σχηματιστούν τουμάτσια, έκοβαν το φύλλο, ενώ ήταν τυλιγμένο στη σαϊτα, από την μια άκρη στην άλλη. Στη συνέχεια το έκοβαν κάθετα σε μικρά τετράγωνα κομμάτια. Τα έβραζαν και τα έτρωγαν με τρίμμα. Όταν ήταν νηστεία  τα τσιγάριζαν (κυπ. τα έκαναν τηάνισην). Η τηάνιση μπορούσε να περιέχει και τηγανισμένα κομμάτια ψωμιού, κρεμμύδι ή σκόρδο. Αν δεν έτρωγαν ούτε λάδι, προσέθεταν σε αυτά μέλι (Κυπρή και Πρωτοπαπά 2003, 266-267).

Στη Μαραθάσα, για να φτιάξουν τα τουμάτσια άνοιγαν λεπτό φύλλο από ζύμη μακαρονιών και το τύλιγαν στον πλάστη. Όπως ήταν τυλιγμένο, το έκοβαν κατά μήκος σε λεπτές λωρίδες. Στη συνέχεια, όπως ήταν στον πάγκο ζυμώματος, το έκοβαν σε κάθετες λωρίδες και δημιουργούσαν μικρά τετραγωνάκια (2 x 2 εκ.) (Κυθραιώτου 2013, 45).

Στην Περιστερωνοπηγή, αφού δίπλωναν το φύλλο με αρκετό αλεύρι για να μην κολλά, το έκοβαν σε πολύ μικρά τετράγωνα και τα έψηναν όπως τα μακαρόνια. Στις νηστείες αντί με τριμμένο «χαλλούμιν» τα έτρωγαν με τηγάνιση (Μιχαλοπούλου-Χαραλάμπους 1998, 333).

Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

Τα τουμάτσια και το τριν ήταν συνηθισμένα φαγητά. Τα έτρωγαν και για πρόγευμα ή τα πρόσφεραν ως φαγητό για το βράδυ στους εργάτες (Κυπρή και Πρωτοπαπά 2003, 267).

Εορταστικές Περιστάσεις

Τα τουμάτσια δεν χρησιμοποιούνταν σε κάποια εορταστική περίσταση.

Συμβολικές Χρήσεις

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Βιβλιογραφία

Κυθραιώτου, Φ. (2013). Γαστρονομικός οδηγός Μαραθάσας, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού-Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Λευκωσία.

Κυπρή, Θ.Δ. και Πρωτοπαπά, Κ.Α. (2003). Παραδοσιακά ζυμώματα της Κύπρου (Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών ΧVIII), Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών, Λευκωσία.

Μιχαλοπούλου-Χαραλάμπους, Χ. (1998). Περιστερωνοπηγή. Από την αρχαιότητα μέχρι το 1974, Προσφυγικό σωματείο «Ένωση Περιστερωνοπηγιωτών», Λευκωσία.

Πέτρου-Ποιητού, Ε. (2013). Από πού κρατάει η σκούφια τους, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.

Σαμαράς, Π.Μ. (1992). "Παραδοσιακές τροφές από ζυμάρι", Λαογραφική Κύπρος, 22(42), 83-86.

Ερευνητής / Καταχωρητής

Βαρβάρα Γιάγκου, Δήμητρα Δημητρίου, Τώνια Ιωακείμ, Πετρούλα Χατζηττοφή, Ελένη Χρίστου

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Περισσότερα

Σχετικό Περιεχόμενο - Σιτηρέσιο

Βραδυνό ή Δείπνο

Σχετικό Περιεχόμενο - Συνταγές

καλοηρκά,τα
Η κυπριακή, παραδοσιακή εκδοχή των ραβιόλι είναι τα καλοηρκά. Το εξαιρετικό αυτό παρασκεύασμα αποτελείται από ζύμη απλή και γέμιση από κιμά. Τα καλοηρκά ψήνονται σε ζωμό κοτόπουλου και σερβίρονται με μπόλικο τριμμένο χαλλούμιν.

καττούες του φούρνου,οι
Συνταγή των νεότερων χρόνων από το Κούρδαλι της ορεινής επαρχίας Λευκωσίας. Αφού βράσουν ελαφρά σε κατσαρόλα, τα μακαρόνια ψήνονται στον φούρνο, σε μείγμα με αβγά, γάλα, χαλλούμιν και δυόσμο.

Μακαρόνια του σιερκού
"Όταν είναι έτοιμο το ζυμάρι μας, κόβουμε ένα κομμάτι μικρό και το τρίβουμε με τα χέρια μας, έτσι ώστε να βγουν μικρά κομματάκια (μακριά και λεπτά)." (Χριστιάνα Σταύρου, Αγία Φύλα)

μακαρόνια του φούρνου,τα
"Μέσα στο ταψί βάζουμε τα μακαρόνια και από πάνω τον κιμά. Στο τέλος, προσθέτουμε την κρέμα. Από πάνω ρίχνουμε λίγη αναρή τριμμένη" (Προφ. μαρτυρια: Παναγιώτα Σάββα, Άγιος Ιωάννης Αγρού - Λεμεσός).

μακαρόνια τρυπητά (με σκλινίτζ̆ιν),τα
Το σκλινίτζιν είναι λεπτό καλαμοειδές άκρο από τοπικούς θάμνους και στη συγκεκριμένη συνταγή χρησιμοποιείται για την παρασκευή μακαρονιών με τρύπα στη μέση.

μακαρόνια χωρκάτικα με αρνί,τα
Το αρνί τσιγαρίζεται ελαφρά και ψήνεται με βράσιμο σε νερό. Στη συνέχεια, τα χωριάτικα μακαρόνια ψήνονται στον ζωμό του.

ραβ(κ)ιόλες κορνιώτικες με αναρή,οι
Σ' αυτή την τοπική παραλλαγή της συνταγής για ραβιόλες, η αναρή αντικαθιστά το χαλούμι ως βάση της γέμισης, ενώ η ζάχαρη δίνει στα ζυμαρικά ελαφρά γλυκιά γεύση.

ραβιόλες,οι
Πολύ εύγευστα ζυμαρικά, που ψήνονται σε ζωμό κοτόπουλου και σερβίρονται με μπόλικο τρίμμα χαλλουμιού και δυόσμου.

Ρεβίθια με ζυμαρικά
Φαγητό που συνδυάζει δημιουργικά όσπρια και ζυμαρικά, με πλούσια αρώματα από την προσθήκη μαϊντανού, ρίγανης και δεντρολίβανου.

Τουμάτσια
Κυπριακή εκδοχή για λαζάνια. Τα τουμάτσια ψήνονται σε ζωμό κότας και σερβίρονται με τρίμμα από αναρή (μυζήθρα) ή χαλλούμι. Εναλλακτικά, βράζονται σε νερό και σερβίρονται σαν σούπα, αφού προστεθούν στο ζουμί μικροί κύβοι τηγανισμένου ψωμιού.

Τριν - Γαλότριν
Όσοι το επιθυμούν μπορούν να προσθέσουν ζάχαρη, κανέλα και ροδόσταγμα.

Φακές σούπα με τριν
Πριν προστεθεί στη σούπα, μισό από το τριν σοτάρεται ελαφρά σε ελαιόλαδο μέχρι να ροδοκοκκινίσει.

Φασόλια με κοφτό μακαρονάκι
Ο συνδυασμός ζυμαρικών και οσπρίων δεν είναι ασυνήθιστος για την κυπριακή κουζίνα, και η συνταγή αυτή αποτελεί ένα καλό παράδειγμα!

φιδές στο σ̆έριν (σέριν),το
"Παίρνουμε λίγο-λίγο ζυμάρι και το πλάθουμε με το χέρι μας μέχρι να γίνει λεπτό. Το κόβουμε σε μικρά κομματάκια" (Προφ. μαρτυρία: Αθηνά Καμίντζη, 45 ετών, Κυπερούντα - Λεμεσός, στις Κουρρή και Λαζάρου 2007, αδημοσίευτα στοιχεία).

Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία

Κυθραιώτου Φ. (2013), Γαστρονομικός οδηγός Μαραθάσας, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού-Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. - Πρωτοπαπά Κ. Α. (2003), Παραδοσιακά ζυμώματα της Κύπρου. Η χρήση και η σημασία τους στην εθιμική ζωή, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧVIII, Λευκωσία.

Μιχαλοπούλου-Χαραλάμπους Χ. (1998), Περιστερωνοπηγή. Από την αρχαιότητα μέχρι το 1974, Προσφυγικό σωματείο «Ένωση Περιστερωνοπηγιωτών», Λευκωσία.

Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.

Σαμαράς Π. Μ. (1992), «Παραδοσιακές τροφές από ζυμάρι», Λαογραφική Κύπρος 22,42, 83-86.

Σχετικό Περιεχόμενο - Τεχνικές παρασκευής τροφίμων

Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα

καλοηρκά,τα
Είδος ζυμαρικού με κιμά.

κουταλάες,οι
Φύλλα ζύμης, που τρώγονται βραστά με χαλλούμιν.

μακαρόνια ροανάτα ή κουλλουρωτά,τα
Λεπτά μακαρόνια.

μακαρόνια τρυπητά,τα

τριν,το - φτενίτες,οι
Είδος ζυμαρικού.

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Τίτλος
Τουμάτσια

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος Τουμάτσια

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος
Τουμάτσια