Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
τσίππα,η

Η κρέμα που σχηματίζεται στην επιφάνεια του γάλακτος μετά το άρμεγμα.

Ονομασία - Προέλευση
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Ονομασία - Προέλευση

Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου

Ελληνική ονομασία - Περιγραφή

κρέμα γάλακτος, καϊμάκι

Γλωσσικές Παρατηρήσεις

ΕΤΥΜ. < μεσν. τσίπα (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα τσίππα,η, 492)

Μέθοδος Εξασφάλισης

Οικιακή κτηνοτροφία

Μέθοδος Επεξεργασίας

Το γάλα που αρμεγόταν το βράδυ το έβαζαν σε ανοικτές λεκάνες, το άφηναν εκτεθειμένο στη δροσιά της νύχτας και το πρωί μάζευαν το πηχτό στρώμα που ανέβαινε στην κορυφή, την «τσίππα».  Αυτή την τσίππαν την έβαζαν στη φωτιά και έπαιρναν το βούτυρο του γάλακτος, που ήταν πολύ ακριβό και εύγευστο. Αυτό το βούτυρο το χρησιμοποιούσαν στο μαγείρεμα, συνήθως για τηγάνισμα αβγών. Την τσίππα, προτού πάρουν το βούτυρο, τη χρησιμοποιούσαν για να κάμουν πίττες (τσιππόπιττες) και καττιμέρκα [καττιμέριν,το = πλακούντιο (φύλλο από ζύμη, με κρόκο αβγού και πασπαλισμένο με ζάχαρη και κανέλα), τηγανίτα αλειμμένη με μέλι] (Λεοντίου 1983, 133; Οικονομίδης 2004).

Ο Ιωάννης Ιωνάς σημειώνει επίσης πως μερικοί μάζευαν την τσίππαν και αφού την έβραζαν για να λειώσει, τη φύλαγαν για να τη χρησιμοποιήσουν ως βούτυρο στα διάφορα φαγητά και παρασκευάσματα ζαχαροπλαστικής. Όταν ο βοσκός ήθελε να παρασκευάσει βούτυρο, τότε μάζευε, κάθε φορά που έβραζε το γάλα μετά το άρμεγμα, την τσίππαν, την οποία τοποθετούσε μέσα σε δοχείο. Όταν η ποσότητα της τσίππας κρινόταν ικανοποιητική, τότε έπρεπε να κτυπηθεί. Μερικές οικοκυρές χρησιμοποιούσαν απευθείας την τσίππαν για να κάνουν καττιμέρκα. Άλλες έφτιαχναν ένα άλλο είδος πίττας, τις καφουρόπιττες, με τα καφούρκα [καφούριν,το = η κρούστα που σχηματίζεται στην επιφάνεια του γάλακτος, όταν μείνει σε ανοικτό δοχείο όλο το βράδυ] που έμεναν στον πάτο της κατσαρόλας μετά το βράσιμο της τσίππας. Κάποιες άλλες γυναίκες αντικαθιστούσαν το βούτυρο με φρέσκα αναρή [αναρή,η = η μυζήθρα] που έτριβαν πάνω στο τυροσκάμνιν [τυροσκάμνιν,το = στενόμακρο σανίδι που στηρίζεται πάνω σε τέσσερα ξύλινα πόδια· στην άκρη έχει ένα μικρό αυλάκι για να τρέχει ο ορός του γάλακτος, μιας και προορίζεται για την τοποθέτηση των ταλαρκών με το τυρί μέσα]. Η διαλυμένη αναρή θεωρείτο βούτυρο (Ιωνάς 2001, 143).

Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

Η τσίππα ήταν η πιο ακριβή από τις λιπαρές υλές που οι Κύπριοι παραδοσιακά χρησιμοποιούσαν στη διατροφή. Χρησιμοποιούνταν στη μαγειρική, αλλά κυρίως για την παρασκεύη εκλεκτών γλυκυσμάτων, όπως ήταν οι τσιππόπιττες, οι καφουρόπιττες και τα καττιμέρκα (αυτά που φτιάχνονταν παραδοσιακά στο χωριό Παλαίκυθρο) (Κυπριανού 1992, 70-71, 77).

Εορταστικές Περιστάσεις

Συμβολικές Χρήσεις

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.

Ιωνάς Ι. (2001), Τα παραδοσιακά επαγγέλματα της Κύπρου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧΧΧVΙΙ, Λευκωσία.

Λεοντίου Ν. (επιμ.) (1983), Άσσια. Ζωντανές μνήμες, βαθιές ρίζες, μηνύματα επιστροφής, Πολιτιστικός Σύνδεσμος «Η Άσσια», Λευκωσία.

Κυπριανού Π. Χρ. (1992), «Λαογραφικά του Παλαίκυθρου», Λαογραφική Κύπρος 42 (παράρτημα), 1-101. 

Οικονομίδης Σ. (2004), Το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα της Κύπρου με ιδιαίτερη αναφορά στο τυρί χαλλούμι, Οργανισμός Κυπριακής Γαλακτοκομικής Βιομηχανίας, Λευκωσία.

Ερευνητής / Καταχωρητής

Ελένη Χρίστου, Δήμητρα Δημητρίου, Αντωνία Ματάλα, Τόνια Ιωακείμ, Αργυρώ Ξενοφώντος

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Περισσότερα

Σχετικό Περιεχόμενο - Σιτηρέσιο

Τα γαλακτοκομικά στον ετήσιο κύκλο ζωής (μελέτη Ε. Ηγουμενίδου)

Σχετικό Περιεχόμενο - Συνταγές

Αναρόκρεμα με χαρουπόμελο
Επιδόρπιο βασισμένο σε μια σύγχρονη συνταγή, που διασκευάζει κλασικές εκδοχές της κρέμας με μυζήθρα ενισχύοντας το τοπικό στοιχείο μέσα από τη χρήση του χαρουπόμελου.

Κατεΐφι με τυρί και σιρόπι
Παραλλαγή του γνωστού κανταϊφιού, στην οποία το φύλλο τοποθετείται στο ταψί σε δύο στρώσεις, ενώ στο ενδιάμεσο παρεμβάλλεται τυρί. Το κυπριακό στοιχείο της συνταγής εντοπίζεται στη χρήση της αναρής (ντόπιας μυζήθρας) ή φρέσκου κατσικίσιου τυριού.

Κρέμα με γάλα της κατσίκας
Η διεθνώς γνωστή κρέμα ζαχαροπλαστικής (patisserie), με βασικά συστατικά το γάλα, τη ζάχαρη και τα αυγά, προσαρμόζεται στην κυπριακή κουζίνα με τη χρήση του κατσικίσιου γάλακτος.

Πατάτες με τσίππα
"Το φαγητό αυτό το φτιάχναμε τον χειμώνα που είχαμε τσίππα από το γάλα του προβάτου. [...] Από τον Γενάρη και για 4 μήνες που μπορούσαμε να φτιάξουμε τσίππα, τρώγαμε το φαγητό αυτό μέχρι και 2 φορές τη βδομάδα. Η τσίππα φτιάχνεται από το γάλα του προβάτου που το παίρναμε τη νύχτα και το βάζαμε σε μια μεγάλη λεκάνη στο περβάζι του παραθύρου. Το πρωί τη μαζεύαμε με τρυπητή κουτάλα, εφόσον ήταν στην επιφάνεια, και τη βάζαμε σε πήλινο δοχείο." (Ευγνωμία Αριστείδου, Μαραθόβουνος Αμμοχώστου)

Πίττα της σάτζιης με γαλατόκρεμα και γλυκά του κουταλιού
Σε αυτή τη σύγχρονη διασκευή της συνταγής για πίττες της σάτζιης επιχειρούνται νέοι γευστικοί συνδυασμοί, που δεν ξεφεύγουν ωστόσο από τη γνωστή παλέτα γεύσεων της κυπριακής παραδοσιακής κουζίνας.

Ρυζόγαλο
Γλυκό έδεσμα, που απαντάται σε πολλές χώρες του κόσμου. Στην Κύπρο φτιαχνόταν ιδιαίτερα συχνά από οικογένειες που διατηρούσαν πρόβατα, αφού παλαιότερα παρασκευαζόταν με γάλα προβάτου και αλεύρι. Σήμερα το ρυζόγαλο φτιάχνεται με διαφοροποιημένα υλικά, όπως corn flour, γάλα της αγοράς και ρύζι που δεν λασπώνει εύκολα.

τσιππόπιττες,οι
Οι τσιππόπιττες, εξαιρετικά μυρωδάτες πίτες, φτιάχνονταν την περίοδο της Απόκρεω και κατά τις Σήκωσες.

Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.

Ιωνάς Ι. (2001), Τα παραδοσιακά επαγγέλματα της Κύπρου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧΧΧVΙΙ, Λευκωσία.

Κυπριανού Π. Χρ. (1992), «Λαογραφικά του Παλαίκυθρου», Λαογραφική Κύπρος 42 (παράρτημα), 1-101.

Λεοντίου Ν. (επιμ.) (1983), Άσσια. Ζωντανές μνήμες, βαθιές ρίζες, μηνύματα επιστροφής, Πολιτιστικός Σύνδεσμος «Η Άσσια», Λευκωσία.

Οικονομίδης Σ. (2004), Το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα της Κύπρου με ιδιαίτερη αναφορά στο τυρί χαλλούμι, Οργανισμός Κυπριακής Γαλακτοκομικής Βιομηχανίας, Λευκωσία.

Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα

ἄμης,ο
Επιδόρπιο της αρχαίας Κύπρου, το όνομα του οποίου σώζεται σε γραπτές πηγές της Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής περιόδου. Ερμηνεύεται ως γαλατόπιτα.

γαλακτοκομικά προϊόντα,τα
"Τα γενόμενα παρά του γάλακτος των προβάτων και αιγών": Αναφορά του Αρχιμ. Κυπριανού (1788) στα είδη των γαλακτοκομικών προϊόντων που παράγονταν και καταναλώνονταν τον 18ο αιώνα.

γαλατοπούρεκκον,το
Σιροπιαστό γλυκό με κρέμα από γάλα και αβγά. Συνηθιζόταν την εβδομάδα της Τυροφάγου.

καφουρόπιττα,η
Πίτα τηγανισμένη με καφούριν, δηλαδή κρούστα γάλακτος.

τσιππόπιττα,η
Πίτα φτιαγμένη με το καϊμάκι που σχηματιζόταν πάνω από το γάλα μετά το άρμεγμα.

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Τίτλος
τσίππα,η

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος τσίππα,η

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος
τσίππα,η