Σύνδεση
Αρχική
Έργο
Όραμα
Στόχοι
Οφέλη
Σε ποιους απευθύνεται
Πρόοδος έργου
Παραδοτέα
Μελλοντικά σχέδια
Δημοσιεύσεις
Λογότυπο Έργου
Συνεργάτες
Ερευνητική ομάδα
Συνεργάτες - Ερευνητές
Άλλοι συνεργάτες
Πρόσκληση σε συνεισφορά
Κύριοι Υποστηρικτές
Υποστηρικτές
Κατηγορίες Επιχορηγήσεων
Νέα
Συνδέσεις
Χάρτης Πύλης
Επικοινωνία
Τρόφιμα
Παραδοσιακές Συνταγές
Σιτηρέσιο - Γεύματα
Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης
Τεχνικές Παραγωγής
Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία
Βιβλιογραφία
Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής
Διαφημίσεις Τροφίμων
Εκπαιδευτικές Εφαρμογές
Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων
Newsletter
λίστα
Κατάλογος ενημέρωσης
Updated list 30 09 14
Updated list 30 09 14b
DIAITOLOGOI
MASS MEDIA
LIST updated 22.1014
Συνέδριο Κυπρίων Γεύσεις
ΣΥΝΕΔΡΙΟ "ΚΥΠΡΙΩΝ ΓΕΥΣΕΙΣ"
23.10.14 xls
mme2test
Schools 25 10 14
TEST3
τεστ
TEST 10 1 17
ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ 11 10 17
SXOLEIA MESH & TEXNIKHS
em@il
*
Αναζήτηση Τεκμηρίων
Τίτλος
καυκαλ(λ)ιά,η
Ονομασία - Προέλευση
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία
Ονομασία - Προέλευση
Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου
Ελληνική ονομασία - Περιγραφή
Πρόκειται για κομμάτι ψωμιού που το κάνουν παξιμάδι, βάζοντάς το στον φούρνο δεύτερη φορά (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα καυκαλλιά,η, 197). Η Ευγενία Πέτρου-Ποιητή σημειώνει πως είναι μοιρασμένο ψωμί στο ύψος, το οποίο έβαζαν στον φούρνο για να ξεροψηθεί (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Καφκαλιά, 56). Είναι ο άρτος διπυρίτης (Κυπρή 1989, λήμμα καυκαλλιά,η, 468), ήμισυς ή και σώος (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα καυκαλλιά,η, 212): «βρέξε μιάν καυκαλλιάν, νά φᾶμεν». Τα αποξηραμένα αυτά ψωμιά ονομάζονται καυκαλλιές, επειδή μοιάζουν και στο σχήμα και στη σκληρότητα με καύκαλο, όστρακο (Κυπρή 1989, λήμμα καυκαλλιά,η, 468).
Γλωσσικές Παρατηρήσεις
ΕΤΥΜ. < καυκάλλιν < αρχ. καύκος > βυζ. καύκη + κατάλ. -άλλιν (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα καυκαλλιά,η, 197). Καυκαλλιά ονομάζεται και το οστρακόδερμα του κάβουρα (Γιαγκουλλής 2009, λήμμα καυκαλλιά,η, 197; Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα καυκαλλιά,η, 212), καθώς και το κακάδι πρήσματος ή πληγής (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα καυκαλλιά,η, 212).
Μέθοδος Εξασφάλισης
Άλλο
Μέθοδος Επεξεργασίας
Οι καυκαλιές παρασκευάζονταν, αφού έκοβαν το ψωμί οριζόντια-κατά μήκος- σε δύο κομμάτια. Τοποθετούσαν τα κομμάτια αυτά σε φούρνο, μέχρι να αποξηρανθούν: «Οἱ χωρικοί, ὃταν θέλουν νά κάμουν διπυρίτην, μόλις ἐξαχθοῦν τά ψωμιά ἀπό τόν φοῦρνον, διά μαχαιρίου σχίζουν εἰς τό μέσον ἓνα ἓκαστον καί τό διαιροῦν εἰς δύο μέρη, ἔπειτα τά εἰσάγουν ἐκ δευτέρου εἰς τόν φοῦρνον καί τά ἀφίνουν μέχρι τῆς ἑπομένης, διά νά ἀποξηρανθοῦν διά τῆς πυρᾶς τοῦ φούρνου» (Κυπρή 1989, λήμμα καυκαλλιά,η, 468).
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων
Οι καυκαλιές από κριθάρι θεωρούνταν πιο εύγεστες. Οι καυκαλιές φυλάγονταν σε καλάθια και διατηρούνταν για μεγάλο χρονικό διάστημα (Κυπριανού 1970, 12) Μετέτρεπαν το ψωμί σε καυκαλιές για να διατηρηθούν και να μην ευρωτιάσουν (μουχλιάσουν), επειδή ξηραινόταν το άμυλο (Σταυρινού 1993, 100-101).
Εορταστικές Περιστάσεις
Συμβολικές Χρήσεις
«Ο κλέφτης την μιαν καφκαλιά πας την άλλην εν την αξιώννεται»: ο κλέφτης δεν αξιώνεται να έχει συνέχεια και το πιο φτηνό τρόφιμο (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Καφκαλιά, 56).
Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία
Χρονολογία
Συμπληρωματικά Στοιχεία
«Κόπτουσιν τον άρτον οριζοντίως εις δύο τεμάχια, τα οποία επαναθέτουσι εις τον κλίβανον. Γλυκύτατες θεωρούνται οι κρίθινες» (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα καυκαλιάη,η, 16). Καυκαλιά είναι το καπυρισμένο ψωμί. Ο διπυρίτης άρτος. Έπαιρναν τα ψωμιά τα έκοβαν από τη μέση κυκλικά, σε σχήμα ακριβώς καυκάλου - οστράκου χελώνας, γι' αυτό και τα έλεγαν καυκαλιές - και τα ξανατοποθετούσαν πίσω στον μόλις πριν λίγο πυρακτωθέντα φούρνο. Τα έβγαζαν την άλλη μέρα, οπότε το άμυλο στο ψωμί ξηραινόταν και σκληρυνόταν τόσο πολύ, που πολύ δύσκολα μπορούσε να το μασήσει κανείς, αν δεν το έβρεχε προηγουμένως αρκετά στο νερό (Σταυρινού 1993, 100-101).
Βιβλιογραφία
Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία. Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία. Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία. Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1989), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Γ΄, Γλωσσάριον Ιωάννου Ερωτοκρίτου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XIV, Λευκωσία. Κυπριανού Χ. Στ. (1970), Μερικές κυπριακές τροφές του χωριού Τσακκίστρα, Εκδόσεις Γυμνασίου Λαπήθου, Λάπηθος. Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία. Σταυρινού Αντρέας Δ. (1993), Το Πραιτώρι της Πάφου -της Κύπρου- : κοινωνικό-ιστορικό-λαογραφική μελέτη κι έρευνα.
Ερευνητής / Καταχωρητής
Στάλω Λαζάρου, Δημητρίου Δήμητρα, Ελένη Χρίστου, Αργυρώ Ξενοφώντος, Τόνια Ιωακείμ
Φωτογραφίες
Συνημμένα
Περισσότερα
Σχετικό Περιεχόμενο - Συνταγές
Κούμουλλα
Τα κούμουλλα φτιάχνονταν σε διάφορες εορταστικές περιστάσεις, όπως τα Χριστούγεννα και οι ονομαστικές εορτές. Σε ορισμένες περιοχές προσφέρονταν για το κάλεσμα στο γάμο, ενώ συνδέονταν κατεξοχήν με τα έθιμα της γέννησης, αφού παρασκευάζονταν για να προσφερθούν ως κεραστικό για το νεογέννητο.
Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία
Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2009), Θησαυρός Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικό, Ετυμολογικό, Φρασεολογικό και Ονοματολογικό Λεξικό της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,70, Εκδόσεις Theopress, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1989), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Γ΄, Γλωσσάριον Ιωάννου Ερωτοκρίτου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XIV, Λευκωσία.
Κυπριανού Χ. Στ. (1970), Μερικές κυπριακές τροφές του χωριού Τσακκίστρα, Εκδόσεις Γυμνασίου Λαπήθου, Λάπηθος.
Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.
Σταυρινού Αντρέας Δ. (1993), Το Πραιτώρι της Πάφου -της Κύπρου- : κοινωνικό-ιστορικό-λαογραφική μελέτη κι έρευνα.
Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα
ποξαμάτιν,το
Το παξιμάδι.
Θέμα
Περιεχόμενο
Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας Κύπρου και τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ΔΕΣΜΗ 2008 χρηματοδοτείται από την Κυπριακή Δημοκρατία και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ε.Ε
.
Πνευματικά Δικαιώματα
© 2010 - Εικονικό Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής
