Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
Γεννόπιττες

Παραδοσιακά, μεγάλα ψωμιά των Χριστουγέννων. Οι γεννόπιττες διακοσμούνταν συνήθως με σταφίδες ή με διάφορα "πλουμιά" (σχέδια, μοτίβα). Χαρακτηριστικότερο "πλουμί" ήταν ο σταυρός, καμωμένος από λωρίδες ζυμαριού.

Γεννόπιτα για τα Χριστούγεννα. <br/> Πηγή: Κυπρή και Πρωτοπαπά 2007, 266.

Ονομασία - Συνταγή
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Ονομασία - Συνταγή

Κυπριακή Ονομασία Εδέσματος

Ελληνική Ονομασία - Περιγραφή

Πίττες Χριστουγέννων, Χριστόψωμα.

Ετυμολογία - Γλωσσικές Παρατηρήσεις

Γεννόπιττες σημαίνει πίττες των Γεννών, δηλαδή των Χριστουγέννων.

Υλικά Συνταγής

Εκδοχή Α΄
2 κιλά αλεύρι 
2 φλιτζάνια  ζάχαρη 
3 κουταλάκια  μαστίχα 
3 κουταλάκια κανέλα 
1 κουταλάκι γλυκάνισο 
2 κουταλάκια αλάτι 
1/2 φλιτζάνι λάδι 
2 φακελάκια μαγιά ή προζύμι 
1 κιλό σουσάμι 
1 1/2 φλιτζάνι σταφίδες 

Εκδοχή Β΄
Προζύμι σε μέγεθος πορτοκαλιού
Αλεύρι όσο τραβήσει
1 ποτήρι ζάχαρη
½ κουταλάκι τσαγιού αλάτι
1 κουταλάκι τσαγιού μαστίχι
1 κουταλάκι τσαγιού κανέλα
1 κουταλάκι τσαγιού γλυκάνισο
1 κουταλάκι τσαγιού μέχλεπι
2 τζουσβέδες (μπρίκια) νερό ζεστό                                        
Σησάμι όσο σηκώσει

Εκδοχή Γ΄
Αλεύρι χάσικο
Σιμιγδάλι
Ζάχαρη 
Κανέλα κοπανισμένη
Γλυκάνισος 
Μαστίχι κοπανισμένο
Βανίλια

Εκτέλεση Συνταγής

Εκδοχή Α΄
Ρίχνουμε το σουσάμι σε ζεστό νερό με λίγο χυμό λεμονιού μερικά λεπτά για να μουσκέψει. 
Διαλύουμε το προζύμι σε λίγο χλιαρό νερό.
Ρίχνουμε το αλεύρι στη σκάφη μαζί με το  αλάτι, τη  ζάχαρη, το γλυκάνισο, την  κανέλα, τη μαστίχα και τα ανακατεύουμε. 
Προσθέτουμε το  λάδι και τα ρυζιάζουμε. 
Ρίχνουμε τέλος το νερό και το ζυμώνουμε καλά μέχρι να γίνει ζύμη μαλακή. 
Πλάθουμε τις γεννόπιττες σε μέγεθος μικρού ψωμιού. 
Τις πασπαλίζουμε με το σουσάμι. 
Τις σχίζουμε στο γύρο με λεπίδα ή κοφτερό μαχαίρι και από πάνω βάζουμε  καμιά δεκαριά σταφίδες πιέζοντάς τις ελαφρά. 
Αφήνουμε τις γεννόπιττες για μισή περίπου ώρα σε ζεστό μέρος για να "μπουν". 
Τις ψήνουμε σε φούρνο 200 βαθμούς για μια ώρα. 
( Άδεια δημοσίευσης από: http://www.rizokarpason.com/sintages1.htm) 

Εκδοχή Β΄
Βάζουμε μέσα σε μια βούρνα το νερό το άλας και την ζάχαρη και διαλύουμε μέσα το προζύμι. 
Στη συνέχεια προσθέτουμε το αλεύρι όσο σηκώσει και τα μυρωδικά (μαστίχι, κανέλα, μέχλεπι, γλυκάνισο). 
Αρχίζουμε να ζυμώνουμε τα υλικά αλλά δεν θέλουμε η ζύμη μας να είναι τόσο σφιχτή όπως το πρόσφορο. Μετά την σκεπάζουμε και την αφήνουμε να ηρεμήσει για 10 λεπτά. 
Ακολούθως κόβουμε το ζυμάρι και πάνω στην σανιδιά του δίνουμε ένα στρογγυλό σχήμα. 
Μετά τοποθετούμε την πίτα σε πανέρι το οποίο περιέχει μέσα σησάμι και γλυκάνισο μέχρι να πιάσει παντού. 
Την τοποθετούμε πίσω στην σανιδιά και της δίνουμε το τελικό στρογγυλό σχήμα. 
Σχηματίζουμε από πάνω ένα σταυρό με λίγο ζυμάρι. Τέλος, την σχίζουμε-χαράζουμε περιμετρικά με ένα μαχαίρι. 
Μετά τοποθετούμε τη γεννόπιττα σε ένα σινί, στον πάτο του οποίου βάζουμε ψαρόκολλα. 
Τη βάζουμε στο φούρνο να ψηθεί. Ο φούρνος που θα χρησιμοποιήσουμε πρέπει να προθερμανθεί για ένα τέταρτο - είκοσι λεπτά σε δυνατή φωτιά. Είκοσι λεπτά αφού βάλουμε τη γεννόπιττα στον φούρνο βάζουμε ένα μικρό μπόλ με νερό κάτω από το σινί για να μην καεί το κάτω μέρος της. 
Στη μισή ώρα πρέπει να βγάλουμε τη γεννόπιττα από το σινί και να τοποθετήσουμε κάτω από την ψαρόκολλα ασημόκολλα για να μην καεί το κάτω μέρος της. 
Στη συνέχεια τη βάζουμε πίσω στο φούρνο. Στο σημείο αυτό βάζουμε το φούρνο στους μισούς βαθμούς για να κοκκινίσει το πάνω μέρος. 
Σε μία ώρα και δέκα λεπτά περίπου θα είναι έτοιμη.
(Φλουρού Κ. Παρπούνα, 80 ετών από την Λύση)

Εκδοχή Γ΄
Βάζουμε όλα τα υλικά μέσα στη σκάφη, όπου υπάρχει το προζύμι. 
Τα ζυμώνουμε όλα μαζί καλά και μετά κόβουμε κομμάτι - κομμάτι ζυμάρι πάνω στο σανίδι («τριφτοσάνιον»), που είναι ειδικό τραπέζι και το χρησιμοποιούν, οταν θέλουν να φτιάξουν διάφορα ζυμαρικά. 
Πλάθουμε τη ζύμη και της δίνουμε το σχήμα ψωμιού. 
Το πασπαλίζουμε με ασπρισμένο σησάμι και στην επάνω πλευρά βάζουμε 4-5 σταφιδάκια.  
Τοποθετούμε τις γεννόπιττες σε χώρο θερμό για να φουσκώσουν («μπουν»). 
Όταν φουσκώσουν, ανάβουμε το φούρνο και όταν λάβει την κατάλληλη θερμοκρασία ("πυρώσει"), τις φουρνίζουμε.
Ύστερα από 60 περίπου λεπτά τις βγάζουμε από τον φούρνο (ξεφουρνίζουμε). 
(Έκδοση Προσφυγικού σωματείου «Ο Καραβάς» (2002). Καραβάς, τ. 5, Λευκωσία.)

Μέθοδος Μαγειρέματος

Ψήσιμο στο φούρνο.

Σχόλια Συνταγής

Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

Εορταστικό έδεσμα.

Εορταστικές Περιστάσεις

Φτιάχνονται για την μέρα των Χριστουγέννων.

Η γεννόπιττα φυλάσσεται σε πανέρι και την κόβουν τα Χριστούγεννα το πρωί όταν επιστρέψεις από την εκκλησία. Όταν η γιαγιά Φλουρού ήταν στο χωριό την έκανε κάθε χρόνο. Τα τελευταία 10 χρόνια δεν την κάνει επειδή την θέση της πήρε το Christmas cake. Την συνταγή την έχει πάρει από τη μητέρα της και την διατηρεί αναλλοίωτη μέχρι σήμερα (Φλουρού Κ. Παρπούνα, 80 ετών από την Λύση).

Συμβολικές Χρήσεις

Οι γεννόπιττες είναι αφιερωμένες στη γέννηση του Χριστού.

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Απαραίτητα σε κάθε σπίτι έπρεπε να ζυμωθούν οι γεννόπιττες, τα μεγάλα ψωμιά των Χριστουγέννων. Είναι τα χριστόψωμα όλων των άλλων ελληνικών, περιοχών, σύμβολο των ημερών που στολίζει το γιορταστικό τραπέζι των Χριστουγέννων. Ζυμωμένες με πολλή φροντίδα με αλεύρι από σιτάρι πρώτης ποιότητας, προζύμι και μυρωδιές έχουν σχήμα στρογγυλό και από πάνω είναι διακοσμημένες με διάφορα σχέδια με σταθερό χαρακτηριστικό στη διακόσμηση το σταυρό. Τα μέσα για τη διακόσμηση τους είναι τα ίδια σχεδόν σε όλα τα χωριά και είναι συνήθως ποτήρι που το χρησιμοποιούν ανεστραμμένο για να σχηματίζουν κύκλους, μια καθαρή κτενιά, το μαχαίρι, ένα ή δυο πιρούνια μαζί, το ψαλίδι, κομμάτι από καλάμι κ.ά., που βοηθούν να γίνουν τα διάφορα πλουμιά. Κάθε νοικοκυρά βάζει την τέχνη της για να τις διακοσμήσει όσο μπορεί πιο ωραία. Πολλές γυναίκες τις κάνουν από το πρώτο ζυμάρι των Χριστουγέννων.Σε μερικά χωριά τοποθετούν τη γεννόπιττα από τη νύχτα πάνω στο τραπέζι με λίγο λάδι, λίγο κρασί, ελιές, φαγητό, για να τα ευλογήσει ο Χριστός από τη νύχτα. Συνήθως την κόβουν το πρωί, μετά τη λειτουργία, όταν όλη η οικογένεια συγκεντρώνεται για την πατροπαράδοτη σούπα των Χριστουγέννων (Κυπρή και  Πρωτοπαπά 2007, 266-7).

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Έκδοση Προσφυγικού σωματείου «Ο Καραβάς» (2002). Καραβάς, τ. 5, Λευκωσία.

Εκδόσεις "Ριζοκάρπασον" (2010).Ριζοκαρπασίτικες συνταγές. Ανάκτηση από: http://www.rizokarpason.com/sintages1.htm   

Κυπρή, Θ. και Πρωτοπαπά, Κ. (2007). "Κυπριακά παραδοσιακά ζυμώματα", στο: Φούρνοι και παραδοσιακά ζυμώματα στη Θράκη, το Αιγαίο και την Κύπρο (Πρόγραμμα 'Θράκη- Αιγαίο - Κύπρος', Θήρα 2007), 261-278.

Προφορική μαρτυρία:
Φλουρού Κ. Παρπούνα, 80 ετών από την Λύση. Καταγραφή: Χριστιάνα Παρπούνα, Οκτώβρης 2010. Επιμέλεια: Στάλω Λαζάρου

Ερευνητής / Καταχωρητής

Χριστιάνα Παρπούνα, Στάλω Λαζάρου, Ελένη Χρίστου

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Βρέθηκε μία εγγραφή.1

Τίτλος
Διατροφική ανάλυση της συνταγής για τη Γεννόπιττα (Χ. Τσιάκλα, 2011)

Περισσότερα

Σχετικό Περιεχόμενο - Σιτηρέσιο

Παραμονή Πρωτοχρονιάς

Σχετικό Περιεχόμενο - Συνταγές

γαλοπούλα γεμιστή,η
Κατά τα νεότερα χρόνια, απαραίτητο συμπλήρωμα στο πλούσιο γιορταστικό τραπέζι των Χριστουγέννων είναι η γεμιστή γαλοπούλα.

Γεννόπιττες
Παραδοσιακά, μεγάλα ψωμιά των Χριστουγέννων. Οι γεννόπιττες διακοσμούνταν συνήθως με σταφίδες ή με διάφορα "πλουμιά" (σχέδια, μοτίβα). Χαρακτηριστικότερο "πλουμί" ήταν ο σταυρός, καμωμένος από λωρίδες ζυμαριού.

Ελιόπιττες ή ελιωτές
Συχνά οι ελιόπιττες έχουν τη μορφή μικρής στρογγυλής πίτας και περιέχουν ολόκληρες ελιές. Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να είναι ζυμωμένες με κομμάτια ελιών, κρεμμύδι και κόλιανδρο/δυόσμο, ή να είναι τυλιχτές πίτες με γέμιση από τα πιο πάνω συστατικά.

Λαόπιττες
"Στα πιο παλιά χρόνια ετρατάραν τους φιλοξενούμενους τους. Τις φτιάχναμε όταν είχαμε περίσσεμα που τη μίλλα του χοίρου, ειδικά τα Χριστούγεννα που εβρέθετουν ούλο το σόι." (Μαρίνα Κάττου, Βουνί Λεμεσού)

Μελομακάρονα γεμιστά
Τα χριστουγεννιάτικα αυτά γλυκά περιέχουν γέμιση από καρύδια, κανέλα και ζάχαρη, σε περίβλημα από ζύμη. Αφού ψηθούν, περιχύνονται με σιρόπι και πασπαλίζονται με καρύδια.

Πίττες ρυζιαστές
Η γέμιση από ρύζι περιέχει επίσης τηγανισμένο κρεμμύδι, μάραθο και ζάχαρη. Οι ρυζιαστές πίτες τηγανίζονται και σερβίρονται ζεστές, με λίγο μέλι από πάνω.

Σταφιδόψωμο
Συνταγή για μια πιο γλυκιά παραλλαγή του κανονικού ψωμιού. "Ζυμώνουμε μέχρι να γίνει το ζυμάρι μας. Έπειτα βάζουμε μέσα τις σταφίδες." (Αθηνά Καμιντζή, Κυπερούντα)

Τασιηνόπιττες
Πολύ νόστιμες, γλυκιές πίτες της κυπριακής κουζίνας. Καθώς είναι άλαδες, παρασκευάζονται και καταναλώνονται συνήθως σε περιόδους αυστηρής νηστείας.

Τρυπητές
Παλιότερα χρησιμοποιούσαν για τη συνταγή αυτή προζύμι και έψηναν τις τρυπητές στη γάστρα, μια λεπτή πέτρα την οποία τοποθετούσαν πάνω στη φωτιά με τα ξύλα. Η συνταγή προέρχεται από τον Κάθηκα της επαρχίας Πάφου.

Τυλιχτή με σύκα παστά
Η τυλιχτή, σιροπιαστή πίτα είναι αρκετά διαδεδομένη στην κυπριακή κουζίνα και απαντάται με πολλές παραλλαγές, κυρίως όσον αφορά τη γέμισή της. Αυτή η σύγχρονη συνταγή δημιουργεί μια νέα παραλλαγή του εδέσματος, συνδυάζοντας στη γέμιση σύκα παστά, αναρή (μυζήθρα), κανέλα, ζάχαρη και αμύγδαλα.

Φλαουνόπιττα
Η συνταγή, που εμφανίστηκε στα νεότερα χρόνια, περιλαμβάνει αρκετά από τα συστατικά των φλαούνων, γνωστών κυπριακών αρτοσκευασμάτων του Πάσχα. Έτσι, το εναλλακτικό αυτό είδος κέικ θυμίζει γευστικά τις φλαούνες, εξού και το όνομά του, αλλά παρασκευάζεται ολόχρονα, πολύ πιο εύκολα και σε αρκετά πιο λίγο χρόνο.

Φοινικωτά
Γλυκό των Χριστουγέννων, που απαντάται σιροπιαστό ή πασπαλισμένο με ζάχαρη. Στη συνταγή αυτή, τα φοινίκια τοποθετούνται ολόκληρα στο εσωτερικό της ζύμης, αφού πρώτα τα κουκούτσια τους αντικατασταθούν από καρυδόκουννες.

Ψωμί κριθαρένιο
Σε περίπτωση που μια οικογένεια δεν είχε σιτάρι, έπαιρνε τους καρπούς του κριθαριού και παρασκεύαζε αλεύρι, το οποίο χρησιμοποιούσε για να φτιάξει ψωμιά.

Ψωμί με προζύμι
Για την ετοιμασία του προζυμιού χρησιμοποιείται ο Αγιασμός του Τιμίου Σταυρού που γίνεται στις 14 Σεπτεμβρίου. Με το Αγίασμα αυτό και λίγο αλεύρι φτιάχνεται μέρος του προζυμιού, το οποίο είναι έτοιμο εννιά μέρες μετά και διατηρείται ολόχρονα για την παρασκευή ψωμιών και άλλων ζυμωμάτων.

Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία

Καραβάς (2002), τ. 5, Έκδοση Προσφυγικού σωματείου «Ο Καραβάς», Λευκωσία.

Κυπρή Θ. και Πρωτοπαπά Κ. (2007), «Κυπριακά παραδοσιακά ζυμώματα», Φούρνοι και παραδοσιακά ζυμώματα στη Θράκη, το Αιγαίο και την Κύπρο (Πρόγραμμα Θράκη-Αιγαίο-Κύπρος), Θήρα, 261-278.

Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα

Άι Βασίλης,ο
Ψωμί ή πίτα της Πρωτοχρονιάς.

άρτος,ο - αφράντα,η
Οι άρτοι παρασκευάζονταν σε ειδικές περιπτώσεις όπως στις εορτές Αγιών, τα Χριστούγεννα, το Πάσχα, στους γάμους και τα μνημόσυνα ως προσφορά στην εκκλησία.

βορτακούδιν,το
Είδος σησαμωτού κουλουριού των Χριστουγέννων, σε σχήμα μικρού βατράχου.

Γεννόπιττες
Ψωμιά των Χριστουγέννων. Οι γεννόπιττες είχαν στρογγυλό σχήμα και μέγεθος λίγο μεγαλύτερο από αυτό των ψωμιών. Τις στόλιζαν (πλούμιζαν) με μικρά φύλλα, μικρά σταυρουδάκια κλπ.

Έθιμα Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς στο Μιτσερό

πισ̆ί(δ)ες (πισί(δ)ες),οι
Οι πισ̆ίες σερβίρονταν με ζάχαρη, με μέλι ή με χαρουπόμελο. Ήταν ένα συνηθισμένο παρασκεύασμα από ζυμάρι που παρασκευαζόταν σε πολλές περιστάσεις. Παρασκευάζονταν ως δώρο προς τη λεχώνα μετά τον τοκετό αλλά και σαν δώρο της λεχώνας προς τους φίλους και τους συγγενείς που της ευχήθηκαν για το νεογέννητο (Λεοντίου 1983, 176; Κυπρή - Πρωτόπαπα 2003, 167). Ακόμα οι πισ̆ίες ήταν μέρος των γλυτζ̆ιστών που παρασκευάζονταν στη βάφτιση του νεογέννητου και στον γάμο (Κυπρή - Πρωτοπαπά 2003, 169, 175...

Πίττα τ ‘ αντρόϋνου

Πίττες ζυμωτές ή δκιαρτιστές ή πούλλες

Σακόπιττες ή πίττες της σάτζης

τσιππόπιττα,η
Πίτα φτιαγμένη με το καϊμάκι που σχηματιζόταν πάνω από το γάλα μετά το άρμεγμα.

Φανουρόπιττα
Πίττα που παρασκευάζεται ως ανάθημα προς τιμή του Αγίου Φανουρίου

Χριστουγεννιάτικα παραδοσιακά ζυμώματα
Τα παραδοσικά ζυμώματα των Χριστουγέννων περιλαμβάνουν : τα «χριστόψωμα», τις «γεννόπιτες» και τα «κουλούρια» σε διάφορα σχήματα και ονομασίες.

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Τίτλος
Γεννόπιττες

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος Γεννόπιττες

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος
Γεννόπιττες