Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
ρετσ̆έλλια (ρετσέλλια) - ριτσ̆έλλια (ριτσέλλια),τα

Είδος γλυκού με φρούτα ή λαχανικά ψημένα σε πετιμέζιν.

Ονομασία - Προέλευση
Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος
Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Ονομασία - Προέλευση

Κυπριακή Ονομασία Τροφίμου

Ελληνική ονομασία - Περιγραφή

Πρόκειται για μαρμελάδα, γλυκά βρασμένα και διατηρημένα σε μούστο σταφυλιού, όπως κολοκύθια, κυδώνια, μήλα (Γιαγκουλλής 2014, λήμμα ριτσ̆έλλιν - ρετσ̆έλλιν,το, 464).

Ο Γεώργιος Λουκάς σημειώνει στο Γλωσσάριό του πως ρετσέλλιν είναι στερεό γλύκυσμα από μούστο (Κυπρή 1979 [2002²], λήμμα ρετσέλλιν και ριτσέλλιν, 419).

Γλωσσικές Παρατηρήσεις

ΕΤΥΜ. < τουρκ. reçel (οθωμ. riçal) (Γιαγκουλλής 2014, λήμμα ριτσ̆έλλιν - ρετσ̆έλλιν,το, 464)
           < περσ. rical, που σημαίνει ζαχαρωτό ή την τουρκική recel, που σημαίνει διατηρημένα φρούτα (Πέτρου-Ποιητού 2013, λήμμα Ρετσέλια, 126).

Μέθοδος Εξασφάλισης

Άλλο

Μέθοδος Επεξεργασίας

Ήταν είδος γλυκού, το οποίο παρασκευαζόταν με φρούτα ή λαχανικά, ψημένα σε μούστο σταφυλιού ή χαρουπόμελο.

Στην περιοχή Μαραθάσας τα έφτιαχναν με αποξηραμένα βερύκοκκα ή και μήλα. Έβραζαν σε νερό τα αποξηραμένα φρούτα για λίγο, μέχρι να μαλακώσουν και μετά τα έβαζαν σε αγγείο, το οποίο είχε μέσα έψημαν. Τα άφηναν εκεί μέχρι να σακχαρώσουν (Κυπρή 1983 [2003²], λήμμα ρετσ̆έλλια,τα, 35).

Σύμφωνα με την προφορική μαρτυρία της Μαρούλας Οικονομίδου από τον Πεδουλά, τα ρετσ̆έλλια τα παρασκευάζαν τοποθετώντας αποξηραμένα μήλα ή βερίκοκα στην κατσαρόλα, όπου είχε έψημαν αραιωμένο με νερό. Τα άφηναν να κοχλάσουν και τα σέρβιραν. Ήταν πολύ εύγευστο γλυκό (Προφ. μαρτυρία: Μαρούλα Οικονομίδου, 85 ετών, Πεδουλάς - Λευκωσία).

Στον Κάμπο της Τσακκίστρας έφτιαχναν ρετσ̆έλλια με κόκκινο κολοκύθι ή κυδώνια, αφού το προηγούμενο βράδυ τα έκοβαν σε κομμάτια και τα έβαζαν σε διάλυμα νερού με ασβέστη για να γίνουν πιο σφικτά και τραγανιστά. 

Σύμφωνα με προφορική μαρτυρία της κα. Μαρίνας Κάττου, 65 ετών, από το Βουνί Λεμεσού: «Εκαθάριζαν τα κυδώνια και τα εκόφκαν μικρά-μικρά. Τα εβάζαν μέσα σε κρύο έψημαν και τα έψηναν μέχρι να καταστηθούν και ήταν έτοιμα.»

Η κα Πέπα Φρίξου, 61 ετών, από την Πάχνα Λεμεσού, περιγράφει τη διαδικασία με χρήση κολοκύθας : «Εκαθαρίζαμε το κολότζ̆ιν τζ̆αι εκόβκαμεν το μοίρες-μοίρες. Εψήνναμεν το μέσα στο έψημαν. ’Εν εβάλλαμεν νερόν διότι έβκαιννεν το κολότζ̆ιν ’πουπάνω." 

Σύμφωνα με τον Χρύσανθο Κυπριανού τα ρετσ̆έλλια παρασκευάζονταν ως εξής: «Έκοβαν το κόκκινο κολοκύθι σε μικρές φέτες και τις έβαζαν στη σκάφη με νερό, όπου έριχναν ασβέστη μέσα σε πανί, για να σφίξουν. Στη σκάφη τις άφηναν περίπου πέντε ώρες. Κατόπιν τις έβγαζαν και τις άφηναν να στραγγίσουν. Όταν το έψημαν άρχιζε να καταστήννεται τις έριχναν μέσα (λίγο αργά για να μην λειώσουν). Το φύλαγαν σε μεγάλα μπουκάλια του γλυκού. Μερικές νοικοκυρές συνήθιζαν να βάζουν ξηρά βερίκοκα αντί για κόκκινο κολοκύθι» (Κυπριανού 1974, 301-302).

** Για τη συνταγή των ρετσ̆έλλιών, βλ. λήμμα ρετσ̆έλλια (ρετσέλλια),τα στην κατηγορία Παραδοσιακές Συνταγές.

Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος

Διατροφική Αξία και Σημασία στη Διατροφή των Κυπρίων

Παλαιότερα έφτιαχναν συχνά «ρετσ̆έλλια» και τα έτρωγαν πάνω στο ψωμί. Στις μέρες μας τα φτιάχνουν πιο σπάνια (Κυπριανού 1974, 302).

Εορταστικές Περιστάσεις

Συμβολικές Χρήσεις

Χρήση από Ηλικιακές Ομάδες

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Χρονολογία

Συμπληρωματικά Στοιχεία

Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2014), Θησαυρός της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικός, Ετυμολογικός, Φρασεολογικός και Ονοματολογικός, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,74, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία. 

Κυπριανού Χ. Σ. (1974), «Τροφαί του χωριού Τσακκίστρα της Κύπρου», Λαογραφία ΚΘ΄ (ΧΧΙΧ), Εν Αθήναις, 295-310.

Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.


Προφ. μαρτυρίες: 

Ελένη Γεωργίου, 85 ετών, Κάμπος της Τσακκίστρας - Λευκωσία. Καταγραφή: Στάλω Λαζάρου, Οκτώβρης, 2010.
 
Ανθούλλα Αριστοδήμου, 72 ετών, Κάμπος της Τσακκίστρας - Λευκωσία. Καταγραφή: Στάλω Λαζάρου, Οκτώβρης, 2010.  
  
Μαρούλα Οικονομίδου, 85 ετών, Πεδουλάς - Λευκωσία. Καταγραφή: Στάλω Λαζάρου, Οκτώβρης, 2010.

Μαρίνα Κάττου, 65 ετών, Βουνί - Λεμεσός. Καταγραφή: Ζηνοβία Χαραλάμπους, Οκτώβρης 2010. Επιμέλεια: Στάλω Λαζάρου.

Πέπα Φρίξου, 61 ετών, Πάχνα - Λεμεσός. Καταγραφή: Ζηνοβία Χαραλάμπους, Οκτώβρης 2010. Επιμέλεια: Στάλω Λαζάρου.

Ερευνητής / Καταχωρητής

Στάλω Λαζάρου, Βαρβάρα Γιάγκου, Αργυρώ Ξενοφώντος, Τόνια Ιωακείμ

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Περισσότερα

Σχετικό Περιεχόμενο - Σιτηρέσιο

Συμπληρωματικά Εδέσματα: φρούτα και γλυκά

Σχετικό Περιεχόμενο - Συνταγές

Γρούτα με το έψημα
"Προηγουμένως την εκάμναμε πάρα πολλά συχνά γιατί ήταν εύκολη και γρήγορη συνταγή. Στα χρόνια τα παλιά έκαμναν πόλεμο για να φαν την βρούτα τη μαύρη. Τωρά στα νέα τα χρόνια, ούτε που θέλουν να την δουν." (Πέπα Φρίξου, Πάχνα Λεμεσού)

Σουππούθκια
Το γλυκό αυτό έδεσμα σε παλαιότερες εποχές καταναλωνόταν καθημερινά, αφού ήταν εύγευστο, οικονομικό και πολύ ωφέλιμο. Η δύο παραλλαγές της συνταγής προέρχονται από τον Άγιο Φώτιο Πάφου και τη Μαραθάσα.

Χαλουβάς κουβαρι(α)στός με το έψημα
Στη Δωρά Λεμεσού φτιαχνόταν κατά την εορτή του Απ. Ανδρέα (Αρίστη Γιαννακού, Δωρά Λεμεσού).

Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία

Γιαγκουλλής Κ. Γ. (2014), Θησαυρός της Μεσαιωνικής και Νεότερης Κυπριακής Διαλέκτου. Ερμηνευτικός, Ετυμολογικός, Φρασεολογικός και Ονοματολογικός, Βιβλιοθήκη Κυπρίων Λαϊκών Ποιητών,74, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1979 [2002²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Α΄, Γλωσσάριον Γεωργίου Λουκά, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLI, Λευκωσία.

Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.

Κυπριανού Χ. Σ. (1974), «Τροφαί του χωριού Τσακκίστρα της Κύπρου», Λαογραφία ΚΘ΄ (ΧΧΙΧ), Εν Αθήναις, 295-310.

Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.

Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα

σταφύλι,το
Το σταφύλι καλλιεργείτο κυρίως στα ορεινά χωριά της Κύπρου, όπου η θερμοκρασία ήταν χαμηλή. Οι αμπελουργοί τρύγιζαν το σταφύλι που προοριζόταν για την παραγωγή κουμανταρίας και μοσχάτου το μήνα Αύγουστο, ενώ η συγκομιδή για τα υπόλοιπα κρασιά γινόταν μετέπειτα, τους μήνες Σεπτέμβριο και Νοέμβριο.

Τρόφιμα

Παραδοσιακές Συνταγές

Σιτηρέσιο - Γεύματα

Χώροι Παραγωγής και Διάθεσης

Τεχνικές Παραγωγής

Παραδοσιακά Σκεύη και Εργαλεία

Βιβλιογραφία

Περιήγηση σε Μουσεία Τροφίμων, Λαϊκής Τέχνης & Αγροτικής Ζωής

Διαφημίσεις Τροφίμων

Εκπαιδευτικές Εφαρμογές

Ιστορία Κυπριακών Βιομηχανιών Τροφίμων

Τίτλος
ρετσ̆έλλια (ρετσέλλια) - ριτσ̆έλλια (ριτσέλλια),τα

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος ρετσ̆έλλια (ρετσέλλια) - ριτσ̆έλλια (ριτσέλλια),τα

Φωτογραφίες

Συνημμένα

Τίτλος
ρετσ̆έλλια (ρετσέλλια) - ριτσ̆έλλια (ριτσέλλια),τα