Ελληνικά (Ελλάδα) English (United States) Türkçe (Türkiye)


Καταγράψτε εδώ τη δική σας Συνταγή / Πληροφορία


ForumFORUM Χώρος Συζήτησης











Newsletter
*

Αναζήτηση Τεκμηρίων

Τίτλος
άρτος,ο - αφράντα,η


Οι άρτοι παρασκευάζονταν σε ειδικές περιπτώσεις όπως στις εορτές Αγιών, τα Χριστούγεννα, το Πάσχα, στους γάμους και τα μνημόσυνα ως προσφορά στην εκκλησία.


«Πρόσφορο, κομμένο σε μικρά τεμάχια, δίδεται ως αντίδωρο στην εκκλησία» <br/> Πηγή: Στάλω Λαζάρου


Ονομασία - Προέλευση

Λειτουργικός & Συμβολικός Ρόλος

Συμπληρωματικές Πληροφορίες & Βιβλιογραφία

Φωτογραφίες


Συνημμένα




Περισσότερα


Σχετικό Περιεχόμενο - Σιτηρέσιο
αχράντα,η
Ο άρτος που προσφέρεται από τους εορτάζοντες στην εκκλησία.     
Ψωμί: Το βασικότερο είδος διατροφής
Ψωμίον, το
ψωμίον, ψωμίν, ψουμίν, άρτος
Σχετικό Περιεχόμενο - Σκεύη - εργαλεία
Θκιαρτοσάνιδο, το
Σανίδι όπου πλάθουν ψωμιά, κουλούρια και άλλα αρτοποιήματα
Τυπάριν
Είδος ξύλινης σφραγίδας, η οποία έχει σχήμα στρογγύλο ή τετράγωνο, πάνω στην οποία είναι ανάγλυφα τα γράμματα Ι.Χ.Ν.Κ. (Ιησούς Χριστός Νικά).
Σχετικό Περιεχόμενο - Συνταγές
αβκωτές,οι, κουκκουρκά,η, κουλλούρκα μυλλωμένα,τα
Συνταγή για ζύμωμα κουλουριών και παξιμαδιών, με τη χρήση ζωικού ή φυτικού λίπους. Το ίδιο ζυμάρι το χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή αβκωτών, πασχαλινών ζυμωμάτων διαφόρων μορφών με κόκκινο αβγό στο κέντρο. 
άρτος,ο
Είδος ψωμιού, το οποίο συνδέεται με το τελετουργικό της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας. Άρτοι ζυμωμένοι στα σπίτια προσφέρονταν παλαιότερα στους ναούς για την αρτοκλασία, τη θεία κοινωνία κ.ά.
Γεννόπιττες
Παραδοσιακά, μεγάλα ψωμιά των Χριστουγέννων. Οι γεννόπιττες διακοσμούνταν συνήθως με σταφίδες ή με διάφορα "πλουμιά" (σχέδια, μοτίβα). Χαρακτηριστικότερο "πλουμί" ήταν ο σταυρός, καμωμένος από λωρίδες ζυμαριού.
Κόλλυφα
"... όταν στεγνώσει το σιτάρι το βάζουμε μαζί με όλα τα υπόλοιπα άλλα υλικά στο πανέρι (κούννες, ρόδια, σταφίδες, σουσάμι και γλυκάνισο), τα ανακατεύουμε καλά και είναι έτοιμα για την εκκλησία." (Αντρέας Ιωάννου, Παναγιώτα Ιωάννου, Κυπερούντα)
Κουλλούρκα παραδοσιακά
Μετά την παρασκευή της ζύμης, τα κουλούρια πλάθονται σε διάφορα σχήματα, όπως δακτυλιές, κυκλικά, αλλά και αυγωτές, βατραχάκια, ζεμπυλούθκια, σταυροκούλουρα κ.λπ. για τις εορταστικές περιστάσεις. 
Παννυσία
"... την τοποθετείς σε πανέρι το οποίο περιέχει μέσα σησάμι και γλυκάνισο μέχρι να πιάσει παντού. Την τοποθετείς πίσω στην σανιδιά και της δίνεις το τελικό στρογγυλό σχήμα. Τέλος την σχίζεις περιμετρικά με ένα μαχαίρι." (Φλουρού Κ. Παρπούνα, Λύση)
Πρόσφορο
"Βάζεις την στάμπα πάνω στο πρόσφορο και με μια οδοντογλυφίδα βγάζεις μερικές τρύπες γύρω από την στάμπα, όχι πάνω της.  Ακολούθως παίρνεις το μαχαίρι και το κόβεις 3 δάκτυλα μακριά από την στάμπα γύρω γύρω." (Φλουρού Παρπούνα, Λύση)
σησαμωτά,τα
Τα αρτοπαρασκευάσματα αυτά συνηθίζονταν σε όλα τα χωριά της Κύπρου. Φτιάχνονταν ιδιαίτερα τα Χριστούγεννα και το Πάσχα.
Τσουρέκια
Παλιότερα τα τσουρέκια προσφέρονταν κατά τις επισκέψεις σε λεχώνες ή για το κάλεσμα σε γάμους και βαφτίσια. Σήμερα, η παρασκευή και η κατανάλωση τσουρεκιών συνηθίζεται κυρίως τις γιορτινές μέρες του Πάσχα.
Ψωμί κριθαρένιο
Σε περίπτωση που μια οικογένεια δεν είχε σιτάρι, έπαιρνε τους καρπούς του κριθαριού και παρασκεύαζε αλεύρι, το οποίο χρησιμοποιούσε για να φτιάξει ψωμιά.
Ψωμί με προζύμι
Για την ετοιμασία του προζυμιού χρησιμοποιείται ο Αγιασμός του Τιμίου Σταυρού που γίνεται στις 14 Σεπτεμβρίου. Με το Αγίασμα αυτό και λίγο αλεύρι φτιάχνεται μέρος του προζυμιού, το οποίο είναι έτοιμο εννιά μέρες μετά και διατηρείται ολόχρονα για την παρασκευή ψωμιών και άλλων ζυμωμάτων.
Ψωμί σιταρένιο
"...  σιγά σιγά παίρνουμε όλο το αλεύρι προσθέτοντας το νερό, όταν χρειάζεται, και το ζυμώνουμε καλά. Όταν το ζυμώσουμε, το σκεπάζουμε για λίγο να ξεκουραστεί." (Σωτήρα Κυριάκου, Κυπερούντα)
Σχετικό Περιεχόμενο - Σχετική Βιβλιογραφία
Κυπρή Θ. Δ. (επιμ.) (1983 [2003²]), Υλικά διά την σύνταξιν ιστορικού λεξικού της κυπριακής διαλέκτου, Μέρος Β΄, Γλωσσάριον Ξενοφώντος Π. Φαρμακίδου, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, IX, Λευκωσία.
Κυπρή Θ. - Πρωτοπαπά Κ. Α. (2003), Παραδοσιακά ζυμώματα της Κύπρου. Η χρήση και η σημασία τους στην εθιμική ζωή, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧVIII, Λευκωσία.
Ξιούτας Π. (1981), «Ο μάντζ̆ιπας», Κυπριακαί Σπουδαί ΜΕ΄, 175-199.
Πανάρετος Α. (1963), «Κυπριακαί λέξεις», Κυπριακαί Σπουδαί ΚΖ΄, 153-177.
Παυλίδης Α. (επιμ.) (1984-1991), Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 1-15, Φιλόκυπρος, Λευκωσία.
Πέτρου-Ποιητού Ε. (2013), Από πού κρατάει η σκούφια τους. Λέξεις και ιστορίες από τον κόσμο της γεύσης, Εκδόσεις Επιφανίου, Λευκωσία.
Πρωτοπαπά Κ. (2005), Έθιμα του παραδοσιακού γάμου στην Κύπρο, τ. Α΄- Β΄, Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, XLV, Λευκωσία.
Χατζηιωάννου Κ.Π. (1933), Γεωργικά και ποιμενικά της Κύπρου, Θεσσαλονίκη.
Σχετικό Περιεχόμενο - Τεχνικές παρασκευής τροφίμων
Διαδικασία παραγωγής ψωμιού
Περιγράφεται η διαδικασία παραγωγής ψωμιού, άλεσμα σιταριού, προζύμι, ζύμωμα, φούρνισμα, διάφορα είδη ψωμιών κ.λ.π.
Σχετικό Περιεχόμενο - Τρόφιμα
αβκωτή,η
Πασχαλινό έδεσμα. Οι γυναίκες, αφού ζύμωναν τις κουλούρες και τις φλαούνες, έκαναν μικρές θήκες σε σχήμα σαλιέρας, δηλαδή αλατοθήκης, μέσα στις οποίες τοποθετούσαν όρθια συνήθως ένα ή δύο αβγά ψημένα και κόκκινα.
αγκάθθινον στεφάνι του Χριστού,το
Κουλούρι, όμοιο με το αγκάθινο στεφάνι του Χριστού.
Άι Βασίλης,ο
Ψωμί ή πίτα της Πρωτοχρονιάς.
αρκατένα,τα
Ξεχωριστό είδος κουλουριών που ζυμώνονται με προζύμι από ρεβίθια. Για να πετύχει ο αρκάτης, δηλαδή το προζύμι για τα αρκατένα, πρέπει τα ρεβίθια να είναι καλόψητα.
βορτακούδιν,το
Είδος σησαμωτού κουλουριού των Χριστουγέννων, σε σχήμα μικρού βατράχου.
Γαλένα
Πασχαλινά κουλούρια. Τα γαλένα φτιάχνονταν σε ορισμένες περιοχές, κυρίως στην Πάφο, και ήταν ζυμωμένα με ζάχαρη και γάλα.
Γεννόπιττες
Ψωμιά των Χριστουγέννων. Οι γεννόπιττες είχαν στρογγυλό σχήμα και μέγεθος λίγο μεγαλύτερο από αυτό των ψωμιών. Τις στόλιζαν (πλούμιζαν) με μικρά φύλλα, μικρά σταυρουδάκια κλπ.
γλισταρκά,η
Κουλούρι μεγάλο και λεπτό. Μέσα στο κουλούρι διασταύρωναν λεπτά κορδόνια ζυμάρι σε διάφορα σχέδια.
Δημητριακά και ψωμιά κατά τον 18ον αι.
"Περί των της τροφής", αναφορά του Αρχιμ. Κυπριανού (1788) στο βιβλίο του "Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου" στα είδη των δημητριακών που καλλιεργούντο και καταναλώνονταν τον 18ον αιώνα.
Είδη ψωμιών τον 19ον αι. (Ψωμιά, ποξαμάτια, γλυσταριές, τα αρκατένα, τριμυθόπιττες, παννυχίδες)
Mας έτυχε να φτάσουμε σ’ ένα χωριό πολύ αργά τη νύχτα, απρόοπτα και πεινασμένοι, και να υποδεχτούν πολύ φιλόξενα αλλά να μην υπάρχει τίποτα στο σπίτι, ούτε ένα κομμάτι ψωμί, ούτε καν λίγο αλεύρι. Tότε έμπαινε σε ενέργεια το χειρομύλι. Kαι τι ευχαρίστηση νιώθαμε, όταν οι γυναίκες μας έφερναν τα ψωμιά από το αλεύρι του χειρομύλου, που τα τρώγαμε ζεστά αλείφοντάς τα με βούτυρο ... Ohnefalsch-Richter (1900, σελ.96)
κουλλούριν,το
Κουλουράκια γάμου
Κουλούρι γάμου
Στόλιζε την κολοκύθα του κρασιού με την οποία καλούσαν στο γάμο
Κρίθινο Ψωμί
Μάγνενα ή Πομάγνενα ψωμιά
Μουφλεττία (άσπρα ψωμιά)
παννυσ̆ί(δ)α (παννυσί(δ)α) - παννυχί(δ)α,η
Είδος άρτου.
Παρηορκά
σησαμωτά,τα
Αρτοποιήματα με σησάμι: ψωμί, κουλούρια.
Σιμιγδαλένιο ψωμί
Χριστουγεννιάτικα παραδοσιακά ζυμώματα
Τα παραδοσικά ζυμώματα των Χριστουγέννων περιλαμβάνουν : τα «χριστόψωμα», τις «γεννόπιτες» και τα «κουλούρια» σε διάφορα σχήματα και ονομασίες.
ψουμίν,το
Οι γυναίκες έπρεπε να σηκωθούν την αυγή για να ετοιμάσουν το μπούκκωμαν, πού ήταν συνήθως ψουμίν  και χαλλούμιν ή ελιές με κρομμύδιν. Βασικά το μπούκκωμαν ήταν μπόλικο ψωμί. Γι' αυτό έλεγαν:Μπούκκωμαν του χωρκάτηένα ψουμίν τζι' ένα κομμάτιν (Χατζηϊωάννου 1994, 223). Επιπλέον γνωστή είναι η λαϊκή ρήση:"Το ψουμίν έν’ συντροφκιά" (Άππιος 1999, 14). 
Ψωμί από σιτάρι, διαδικασία παρασκευής
Ψωμίον, το
ψωμίον, ψωμίν, ψουμίν, άρτος


Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας Κύπρου και τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ΔΕΣΜΗ 2008 χρηματοδοτείται από την Κυπριακή Δημοκρατία και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ε.Ε.
Πνευματικά Δικαιώματα © 2010 - Εικονικό Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής